Kişilerin vazgeçilmez ve devredilmez haklarından olan masumiyet karinesinin korunması amacıyla hayata geçirilen lekelenmeme hakkı doğrultusunda 2023 yılında 227 bin 200 kişi hakkında ihbarların asılsız olduğu gerekçesiyle SYOK verildi.
Uygulama ile yargılamalarda soyut ve maddi dayanaktan yoksun soruşturma dosyalarıyla kişilerin herhangi bir denetimden geçmeksizin "şüpheli" olarak nitelendirilmesinin önüne geçildi. Asılsız, soyut ve maddi dayanaktan yoksun ihbar ve şikayetlerin önüne geçilerek vatandaşların şeref ve itibarının zedelenmemesi sağlandı.
2017 yılından beri 977 bin 570 kişi asılsız ihbarlara karşı korundu
Lekelenmeme hakkı konusunda Ceza Muhakemesi Kanununun 158. maddesinde yapılan değişiklik sonrasında 2017 yılından bugüne kadar toplam 1 milyon 313 bin 40 ihbar dosyası açıldı ve bu dosyalardan 977 bin 570’inde soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar verildi.
2023 yılında ise 268 bin 362 ihbar dosyası açıldı ve bu dosyalardan 227 bin 200’ünde soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar verildi.
Masumiyet karinesinin ihlal edilmesinin önüne geçildi
Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) uygun olarak hayata geçirilen ve “Yargı Reformu Strateji Belgesiyle” güçlendirilen düzenlemeyle, kişilerin vazgeçilmez ve devredilmez haklarından olan masumiyet karinesinin ihlal edilmesinin önüne geçildi.
Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin ilk amacı olan “Hak ve Özgürlüklerin Korunması ve Geliştirilmesi" başlığında yer verilen lekelenmeme hakkı, İnsan Hakları Eylem Planı’nda da "Yargı Bağımsızlığı ve Adil Yargılanma Hakkının Güçlendirilmesi" amacının 3’üncü maddesinde geniş yer buldu.
Lekelenmeme hakkı ile bir araştırma yapılmasını gerektirmeyecek derecede açık şekilde anlaşılan ihbar ve şikayetler doğrudan soruşturma konusu yapılmıyor, kişiler yersiz şekilde adli kayıtlarda "şüpheli" sıfatıyla anılmıyor. Böylelikle telafisi mümkün olmayan zararlara sebebiyet verilmesi ve lekelenmeme hakkının zedelenerek masumiyet karinesinin ihlal edilmesi engelleniyor.
Soyut ve maddi dayanaktan yoksun ihbarlarda uygulanıyor
694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 2017 yılında Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 158’inci maddesinde yapılan düzenleme ile yargılamalarda soyut ve maddi dayanaktan yoksun soruşturma dosyalarıyla kişilerin herhangi bir denetimden geçmeksizin ‘şüpheli’ olarak nitelendirilmesinin önüne geçildi. Asılsız, soyut ve maddi dayanaktan yoksun ihbar ve şikayetlerin önüne geçilerek vatandaşların şeref ve itibarının zedelenmemesi sağlandı.
Yeni mağduriyetlerin önüne geçildi
Uygulama kapsamında Cumhuriyet Başsavcılıklarınca kişilerin ‘lekelenmeme hakkı’ gözetilerek soyut ve genel nitelikte olmadığı veya konusunun suç oluşturmadığı açıkça anlaşılan ihbar ve şikayetlerle ilgili SYOK verildi. Bu durumlar için Cumhuriyet Başsavcılıklarında ayrı bir kayıt tutulurken, soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair kararlar, ilgili kolluk birimine bildirilip kolluk kayıtlarının da düzeltilmesi temin edildi. Böylece asılsız şikâyete konu olan kişilerin, iradesi dışında oluşmuş suç ve soruşturma kayıtları üzerinden yeni mağduriyetlere uğramasının önüne geçildi.
Düzenleme ile ayrıca lekelenmeme hakkı ve hak arama hürriyeti arasında bir denge kurulabilmesi de sağlandı. Hak arama hürriyeti kapsamında soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin kararlara karşı, ihbar ve şikayette bulunanlara itiraz hakkı da tanındı.