Diyarbakır, Ankara ve Kayseri'de bulunan Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu üyesi 3 derneğin kendi aralarında başlatmış oldukları Anadolu'nun kerpiç evleri projesi çerçevesinde Diyarbakır Fotono21 Fotoğraf Derneği bu hafta Şırnak'ın İdil ilçesinde bulunan kerpiç evleri kayıt altına aldı.
Ankara Fotoğraf Sanatı Kurumu Derneği, Diyarbakır Fotono21 Fotoğraf Derneği ve Kayseri Ulusal Fotoğraf Amatörleri Derneğinin fotoğraf sanatına katkı ve kalıcı bir belgesel çalışmasını ortaya çıkarmak adına başlatılan bu projenin odak noktasının, geleneksel kerpiç evlerin önemini vurgulamak, bu evlerin kültürel ve çevresel etkilerini fotoğraf yoluyla anlatmak olacağı belirtildi. Fotono21 Fotoğraf Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kılıçoğlu, kerpiç mimarisinin eski mimari olmasına rağmen günümüzde halen varlığını sürdürdüğünü, sağlamlığı, kışları sıcak, yazları ise serin tuttuğu için günümüzde de tercih edildiğini söyledi. İdil Fotoğraf Topluluğu ile bu evleri kayıt altına almak için fotoğrafladıklarını belirten Kılıçoğlu, "Bazı bölgelerde ticari amaçlarla kullanılmakla beraber özellikle bölgemizde ihtiyaçlara karşılık verdiği için halen yapımına ve kullanımına devam edilmektedir, bizde bu durumu belgelemek için çekimlerimize devam ediyoruz. Diyarbakır'ın Silvan Bismil ve Ergani ilçelerinde bulunan kerpiç evler ile kerpiç yapıların çekimlerini tamamladık. Şanlıurfa ve Şırnak'ta bulunan bir kısım kerpiç evleri de bu hafta yaptığımız gezi ile çekebildik. Bölgemizde bulunan kerpiç evlerin çekimlerine devam ederek arşiv oluşturmaya devam edeceğiz" dedi.
"Kerpiç evler, geçmişten günümüze uzanan bir mirası temsil eder"
İnsanlık tarihinin erken dönemlerinde, yerleşik toplumların kerpiçi ilk mimari yapı malzemesi olarak kullandıklarını dile getiren Kılıçoğlu, "Kerpiç, doğal malzemeler olan çamur, kum ve saman gibi bileşenlerin karıştırılmasıyla elde edilen bir malzemedir. Kerpiç yapımı, genellikle toprak karışımının kalıplara dökülüp güneşte kurutulmasıyla başlar. Bu şekilde elde edilen kerpiçler, daha sonra yapı malzemesi olarak kullanılmak üzere istiflenir. Dünyanın birçok bölgesinde kırsal konut malzemesinin kerpiç olduğu bilinmektedir. Kerpiçe dayalı yapı geleneğinin en büyük tarihi verilerinin Mezopotamya, İran ve Orta Asya'da üretildiği araştırmalarla ortaya konmuştur. Kerpiç evler, geçmişten günümüze uzanan bir mirası temsil eder. Bu evler, doğal malzemelerden yapılmış, sürdürülebilir, enerji verimli ve çevreye dost bir yaşam alanı sunar. Kerpiç evlerin, toprak ile insan arasında sağladığı organik bağ ve doğal yapılarıyla uyumlu mimarisi, bu evleri eşsiz kılar" diye konuştu.
"Amaç kerpiç evlerin tanıtım ve korunmasını sağlamak"
Fotoğraf Sanatı Kurumu Derneği kerpiç evler proje sorumlusu Murat Berkyürek, projenin amacının, kerpiç evlerin tanıtımını ve korunmasını sağlamak için farkındalık oluşturmak olduğunu söyledi. Berkyürek, "Kerpiç evler, geçmişten günümüze kadar uzanan teknikleri ile çok değişime uğramadan sürdürülebilmiştir. Bu evler, yerel kültürün bir parçasıdır ve birçok kültürel mirası içinde barındırmaktadır. Kerpiç evler, sadece estetik ve tarihsel değerlere sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda sürdürülebilir bir yaşam tarzını teşvik eder. Doğal malzemeler kullanarak yapılan bu evler, enerji tasarrufu sağlar ve çevreye minimum etkiyle yaşamayı mümkün kılar. Kerpiç evler, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynayabilir ve çevresel sürdürülebilirliği teşvik edebilir. Bu proje ile kerpiç evlerin tarih ve mimarisinin belgelenmesinin yanı sıra, günümüz insanlarının kerpiç evlere ilgi duymaları ve bu kültürel mirasa sahip çıkmaları hedeflenmektedir" şeklinde konuştu.
Fotoğraf Sanatı Kurumu Derneği Başkanı Sevgi Köylü Haliloğlu, kerpiç evlerin gelecek nesillere aktarılması için üç derneğin üyeleri olarak farklı illerden farklı bakış açılarıyla bu projede birlikte çalıştıklarını söyledi. Haliloğlu, "Gelecekte, bu evlerin korunması ve restore edilmesi için akademik çalışmalara kaynak teşkil edecek görüntüleri elde etmeyi planlıyoruz. Kerpiç evlerin sahip olduğu değerleri fark ettirmek ve toplumda bilinç oluşturmak için bu projeyi hayata geçirdik" dedi.
Bilimsel çalışmalar sürüyor
Ulusal Fotoğraf Amatörleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Nimet Gönenç Çınaroğlu ise Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nur Urfalıoğlu'nun, 10. Uluslararası Kerpiç Konferansının (KERPIC'2023) bu yıl Dicle Üniversitesi Mimarlık Fakültesi tarafından Diyarbakır'da yapılacağını söyledi. Çınaroğlu, "Bu bilgi ile Fotono21 Derneği Başkanı Mehmet Kılıçoğlu ve Fotoğraf Sanatı Kurumu Derneği Koordinatörü Murat Berkyürek ile neler yapabileceğimiz konusunda fikir alışverişinde bulunduk. Yaklaşık kırk yıldır kerpiç üzerine çalışan Konferans Başkanı Prof. Dr. Bilge Işık ve Konferans Sekreteri Doç. Dr. Şefika Ergin, Öğretim Görevlisi Aysel Tarım ile görüşüp gerekli izinleri aldıktan sonra Diyarbakır, Ankara ve Kayseri olarak ekiplerimizi oluşturduk. 'Anadolu'da Kerpiç Evler' projesi için gezi rotaları belirlendi. UFAD olarak Anadolu'da Kerpiç Evler projesi için 16 üyemiz katkı sağlamaktadır. Koordinatörümüz Y. Mimar Akgül Zor tarafından gideceğimiz bölgeler ve kerpiç mimarilerin türleri tespit edilmektedir. Bu proje ile Anadolu'dan, bugüne kadar gelen önemli miraslardan biri olan ancak unutulmaya yüz tutmuş binlerce yıllık bu mimari yöntemi, bugün yeniden canlandırmak karbon salınımı az, düşük enerjiyle üretilen ve sağlıklı bir iç iklime sahip yapıları bize sunan kerpiç mimariyi fotoğraflar ile belgelemek ve gelecek nesillere aktarmayı hedefliyoruz" ifadelerini kullandı.