Bursa
Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Eyübhan Avcı tarafından geliştirilen proje kapsamında deprem riskine karşı kentin sıvılaşma alanlarının tespiti için saha çalışması başlatıldı.
Yıldırım ilçesi Yunusemre Mahallesi'nde arazide ölçümler yapan ekip, alanda sıvılaşma olup olmadığını belirliyor. Sahadan toplanan veriler proje çerçevesinde tasarlanan yazılım programına aktarılarak o alandaki binaların depreme olan dayanıklılığı hakkında kanıya varılıyor.
Bu verilere göre belediyeler mahallelerin risk haritasını çıkarabilecek. Vatandaşlar ise veriler sayesinde ada parsel sorgulamasıyla konutunun bulunduğu alanın riskini öğrenebilecek.
Prof. Dr. Avcı, AA muhabirine, zemin sıvılaşmasının özellikle alüvyon olan bölgelerde deprem anında yapının zeminde gömülmesi, yan yatması ya da zeminin çökmesi olduğunu söyledi.
Türkiye'de çok sayıda sıvılaşabilecek bölgenin bulunduğuna dikkati çeken Avcı, "Sıvılaşabilir alanlarda yapıların hasar alma durumu söz konusu olabilir. Zemin sıvılaşma riski bulunan alanların tespit edilip gerekli önlemlerin bir an önce alınması gerekiyor." dedi.
Genellikle dere yatağı, nehir yatakları ya da alüvyon bölgelerde çok fazla sıvılaşma görüldüğünü belirten Avcı, Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023'teki depremlerde de özellikle Hatay ve çevresindeki binaların zemin sıvılaşması nedeniyle yıkıldığını, çok sayıda can ve mal kayıplarının yaşandığını dile getirdi.
Depremlerde en büyük yıkım yaşanan illerden birinin Hatay olduğunu hatırlatan Avcı, "Ova alana kurulu olan Hatay, alüvyon zemine sahip. Hatay'da genellikle zemin sıvılaşması ve yumuşak kil dediğimiz zemin davranışına ait zeminler var. Bu zeminler üzerine yapılan yapılar kaya ya da diğer zeminlere göre daha fazla hasar aldı. Yani depremin kaynağına yaklaşık 200 kilometre uzaklıkta bulunan Hatay ciddi bir yıkıma uğradı. Burada tipik bir şekilde zeminin etkisini görmüş oluyoruz." ifadelerini kullandı.
"Zemin yapısı olarak Hatay'a çok benzediği için Bursa'da bu çalışmayı başlattık"
Avcı, yapılarda kullanılan malzeme kadar zemininin de çok önemli olduğuna işaret etti.
Çoğu ilde detaylı zemin araştırmaları ve zemin haritalarının olmadığını anlatan Avcı, şunları kaydetti:
"Önce şehirlerin depremsellik riskini tespit edebilmemiz lazım. Sıvılaşma riski, yumuşak zemin veya heyelan riskini bilmemiz gerekiyor ki ondan sonra gerekli müdahaleleri yapalım ve yapılaşmaları bundan sonraki süreçte devam ettirelim. Projemiz bununla başladı. Zemin yapısı olarak Hatay'a çok benzediği için Bursa'da bu çalışmayı başlattık. Buradaki amacımız Bursa'nın detaylı zemin haritasını çıkarmak, olası bir deprem durumunda nerenin fazla hasar alacağı, nerelerin riskinin yüksek olduğunu tespit etmek ve yapılacak kentsel dönüşüm çalışmalarının risk derecesinin yüksek olduğu alanlardan başlatmak. Bu projeye start verdik. Yıldırım'da pilot bölge seçtik. Burada çalışmalarımıza başladık. Mikro bölgeleme çalışmaları Büyükşehir Belediyesi ve Yıldırım Belediyesi tarafından yapılmıştı. Onlar da destek verdiler bize. Onlardan aldığımız verilerle analizlere başladık. Sıvılaşma haritalarını çıkarmaya başladık."
Analiz yaparken AFAD'dan aldıkları verilerle kıyaslama yaptıklarını bildiren Avcı, Kahramanmaraş merkezli depremlerde Hatay'da merkez üssündeki ivme değerlerinden daha yüksek ivme değerlerinin görüldüğünü aktardı.
Sahadan aldıkları verilerle deprem analizleri yaptıklarını kaydeden Avcı, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Deprem analizleriyle, olası fayları modelleyerek ne kadarlık deprem ivmesi gelir? Mevcut yapılar bu deprem ivmesinde ayakta kalır mı kalmaz mı? Risk ne olur? Kaç bina yıkılır? Bunu da simüle etmiş oluyoruz. Detaylı zemin haritasını çıkardığımızda bize bir yol gösterici olacak. Artık alana hakim olmuş olacağız. Nereler sıvılaşma bölgesi, nereler yumuşak zemin, nereler heyelan bölgesi; buraları tespit edeceğiz ve kentsel dönüşümde bize oldukça fayda sağlayacak. Kentsel dönüşümü bu alanlardan başlatarak müdahale etme şansımız kolaylaşacak. Projenin detaylı haritaların oluşturulması ve envanterin çıkarılması kısmı var, bir de yazılım kısmı var."
"Kentsel dönüşüm ve ruhsat aşamalarında belediyelere kolaylık sağlayacak"
Prof. Dr. Eyübhan Avcı, hazırlayacakları yeni yazılımın hem belediyelere hem de vatandaşlara yönelik iki aşamadan oluşacağı bilgisini verdi.
Zemin sıvılaşma haritaları, yumuşak zemin, ivme değerleri, yer altı suyu, zemin profili gibi detaylı verilerin belediyelerin kullanımına sunulacağını söyleyen Avcı, "Koordinat girdikleri zaman o alanın bilgileri detaylı olarak önlerine çıkacak. Kentsel dönüşüm ve ruhsat aşamalarında belediyelere kolaylık sağlayacak. Vatandaşlar için oluşturacağımız yazılımda da vatandaş ada parselini girerek bulunduğu alanın deprem risk derecesini bulabilecek, sıvılaşma riskini değerlendirebilecek. Ne kadarlık bir deprem ivmesi gelecek, faylar nereden geçiyor, ne yapması gerektiğiyle ilgili bazı bilgiler, bu yazılımda vatandaşın önüne düşecek." diye konuştu.
Hazırladıkları deprem risk analizinde halkı da bilinçlendirmeyi amaçladıklarına değinen Avcı, kamuyu ve vatandaşları güvenli yapılaşmaya yönlendirmeyi hedeflediklerini belirtti.
Bu çalışmanın tüm Türkiye'ye yönelik yapılması gerektiğine dikkati çeken Avcı, "Japonya'da, Amerika'da ya da çeşitli yerlerde bu çalışmalar böyle yapılıyor. Biz de onları modelleyerek, onların yaptığı çalışmaları geliştirerek kendi ülkemize yaymak istiyoruz. Bu çalışmalar Türkiye için yapıldığı zaman risk durumunu görmüş olacağız ve müdahale etme şansımız çok kolaylaşacak. Bu projeyle emin adımlarla, daha iyi bir yol haritası çıkarmanız mümkün olacak." değerlendirmesini yaptı.