Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı.
SORU: Tahıl koridoruna ilişkin bir soru sormak istiyorum. Türkiye’nin öncülüğünde bu proje hayata geçti ve üç ayını doldurmak üzere. Bugüne kadar da yaklaşık 8 milyon ton tahıl Ukrayna’dan dünya limanlarına taşındı. Önümüzdeki ay bu süre doluyor. Siz hem Sayın Putin ile hem Sayın Zelenskiy ile konuyu görüşüyorsunuz. Bu süreyi uzatma noktasında Rus tarafından net bir yanıt aldınız mı? Sahadaki son gelişmelere baktığınız zaman anlaşmanın devam edip etmeme noktasında bir endişe taşıyor musunuz?
CEVAP: Karadeniz tahıl koridoru inisiyatifi kapsamında 20 Ekim 2022 tarihi itibarıyla 363 gemi 8 milyon ton tahıl ve diğer gıda ürünleri dünya piyasalarına arz edildi. Ukrayna limanlarından yapılan sevkiyatın yüzde 62’si Avrupa, yüzde 19,5’i Asya, yüzde 13’ü Afrika, yüzde 5,3’ü Orta Doğu ülkelerine ulaştı. En az gelişmiş ülkelere ise 454 bin 626 ton buğday sevk edildi; bu miktar sadece yüzde 5,7’sine karşılık geliyor. Ürün olarak mısır, buğday, ayçiçeği yağı, kolza tohumu ve ayçiçeği küspesi öne çıkıyor. Bu ürünlerin toplam içindeki payı yüzde 96 civarında. Sevkiyat anlaşmasını uzatma noktasında herhangi bir mâni söz konusu değil. Dün akşam Zelenskiy ile yaptığım görüşmede de Sayın Putin ile yaptığım görüşmede de yine bunu gördüm. Ama bu arada herhangi bir tıkanma olursa aşmamıza mâni bir hal de yok.
OLASI PUTİN-ZELENSKİ GÖRÜŞMESİ
SORU: Putin ve Zelenskiy ile görüşebilen tek lider sizsiniz. Savaşı kalıcı olarak bitirmek için Türkiye arabuluculuğunda acaba bir masa kurulabilir mi?
CEVAP: Bu konuyla ilgili ben Sayın Putin’in de şu anda geçmişe göre çok daha yumuşak, çok daha görüşmelere açık olduğunu gördüm. Önümüzdeki günlerde yapacağımız telefon diplomasisiyle bunların nereye varabileceğini her iki liderden de dinlemek suretiyle göreceğiz. Dün Zelenskiy ile yaptığım görüşmede onda da böyle bir tıkanmanın olmadığını, onun da bu işi aşmaktan yana olduğunu hissettim. Umutsuz değiliz. Temennimiz odur ki iki lideri de bir araya getirmek suretiyle yola barış için devam edelim. Çünkü her iki tarafın ciddi kayıpları oluyor. İnanıyorum ki barışın kaybedeni olmayacaktır.
SORU: Avrupa’da hayat pahalılığı ve enerji krizi ciddi protestolara yol açıyor. Birçok Avrupa başkentinde bir süredir her gün eylemler var. Avrupa’da kış siyasi yönden de sert geçiyor. Ülkemize gelince aldığımız tedbirler var. Rusya’nın bir önerisi vardı transit enerji merkezi kurulması yönünde. Avrupa ile Türkiye’yi kıyasladığımız zaman Türkiye’nin bu sıkıntıdan uzak olduğunu, hatta çözüm üretme noktasında bir rol aldığını da görüyoruz. Hem bu transit enerji merkezi konusunda hem de Avrupalı muhataplarınızla konuştuğunuzda da onların Türkiye’den enerji konusunda beklentileri varsa o konuda değerlendirmelerinizi merak ediyorum?
CEVAP: Bunlar şu andan itibaren tabii ki Rusya’dan istedikleri anda istedikleri gibi doğal gaz temin edemiyorlar. Beklentileri nedir? Türkiye bu işin hub’ı olursa, Türkiye’den bu tür doğal gaz talepleri karşılık bulur mu, bulmaz mı; bunu gidermektir. Aynı şekilde tabii Azerbaycan’dan da yani TANAP’tan bu noktada doğal gaz talebinde bir temin olur mu olmaz mı? Bu konuda da İlham Aliyev kardeşimin olumlu baktığını görüyorum. Bunların değerlendirmesini yapıp ona göre de gelişen süreci değerlendirip adımlarımızı biz de atacağız.
ABD'YE F-16 VE S-400 MESAJI
SORU: Amerikan Senatosu’ndaki yasa tasarısında Türkiye’ye F-16 satışındaki şartlar kaldırılmıştı ancak Amerikalı Senatör Bob Menendez "Saldırganlık politikasını durdurmazsa Türkiye’ye hiçbir şekilde F-16 tasarısına onay vermeyeceğim" dedi. Bunun tabii ki biraz Yunan lobisini desteklemek amaçlı olduğu aşikardı ancak bir senatörün imzasıyla bu sürecin akamete uğraması mümkün mü? Ki sizin zaten hükümetler nezdinde görüşmeleriniz de sürüyor. Bir taraftan da Atina yönetiminin Türkiye’ye karşı sert söylemleri ortada. Atina ve Washington ittifakının ve dolayısıyla NATO üyesi Türkiye’ye karşı tavrının izahı nasıl yapılacak ileriki dönemde bu ülkeler tarafından?
Bob Menendez: Erdoğan'ın saldırganlığı durana kadar onaylamayacağım
CEVAP: Malumunuz olduğu üzere F-16 ile ilgili çalışmalarımız geçen sene başlatıldı ve şu anda da bu süreç normal planlandığı şekilde devam ediyor. Amerikan Savunma Bakanı da Milli Savunma Bakanımızla görüşmelerinde yönetim olarak, bakanlık olarak, askeri olarak bunu desteklediklerini ifade ediyor. Daha önce de Milli Savunma Bakanlığımız bu konuda üçü Türkiye’de biri Amerika’da olmak üzere heyetler arası dört toplantı yaptı. Prosedür devam ediyor. Bu Menendez gibi senatörlerin ifadeleri kendi şahsi görüşüdür, şahsi iddialarıdır; herhangi bir şekilde kurumsal bir durumu yansıtmıyor. Ayrıca bunların Yunanistan ile olan münasebetleri de ayrı bir inceleme konusu; niye bu kadar tarafgirler bu konuda? Yine geçtiğimiz günlerde NATO’daki Savunma Bakanları toplantısında Stoltenberg de bizzat bu konuda açık ve net bir şekilde tarafsızlığını ifade etti; F-16’ların Türkiye’ye verilmesinin sadece Türkiye için değil NATO için de önemli bir hadise olduğunu, Türkiye ne kadar güçlü ne kadar hazır olursa NATO’nun da ortalama değerinin bu şekilde yükseleceğini belirtti. Dolayısıyla biz gelişmeleri, süreci yakından takip ediyoruz. Olumlu şekilde sonuçlanması için yapılacak ne varsa yaptık, yapmaya da devam ediyoruz. Fakat diğer taraftan da dünya pazarı geniş, dolayısıyla çeşitli çözümler de mevcut. Tek başına Menendez’in karşı çıkması bu işi engellemez. Herkes teklif verebilir ama yasa tasarısının Kongre’den geçmesi gerekir ki şu andaki atmosfer öyle değil. Yani bir kişinin karşı çıkmasıyla olmaz. Diğer taraftan yönetim de zaten olumlu istikamette gerekli adımları atıyor. Benim de son Amerika ziyaretimde Senato temsilcileriyle de Kongre temsilcileriyle de gayet olumlu bazı görüşmelerim oldu. Bu görüşmelerde “Ben bizzat Menendez ile de görüşeceğim” diyen senatörleri de gördüm ve Menendez’in bu yaklaşımlarını kabul etmediklerini gördüm. Dolayısıyla da burada bütün mesele Kongre’nin de Senato’nun da geneli itibarıyla nasıl bir tavır alacağıdır. Şu an itibarıyla yönetimin bakışı olumlu istikamette gelişiyor. Tabii bizim için tek çıkış yolu Amerika değildir. Gerektiğinde aynen S400’lerde olduğu gibi biz Amerika’nın dışında da alternatiflerle görüşüyoruz. Oralardan da bu işin temini yoluna gideriz. Elimizde bu tür alternatifler de var.
İSVEÇ'İN YENİ BAŞBAKANININ TÜRKİYE TALEBİ
SORU: Firari FETÖ’cülerin İsveç’teki lüks yaşamları gündemde. Türkiye’den NATO üyeliği için destek bekleyen İsveç’in haklarında 3’er kez müebbet istenen bu firarilere ev sahipliği yapmasını, onlara kucak açmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ulf Kristersson: Türkiye'ye gidip Erdoğan'la görüşmek istiyorum
CEVAP: Tabii ki olumlu değerlendirmiyorum. Bu arada İsveç’in yeni başbakanı randevu talebinde bulundu. Arkadaşlarımıza “randevu verin, gelsin” dedim. Ülkemizde kendisiyle bu konuları da görüşürüz. Bizim bu noktadaki düşüncemiz değişmedi. Bu tür cezai müeyyidelere çarptırılmış olan bu teröristleri bunların yakalayıp bize vermeleri lazım. Bunlar bize verilmediği sürece parlamento aşamasında bu iş yürümez. Şu andaki yeni başbakanın yaklaşım tarzı, terörle ve teröristlerle mücadeleden yanadır; “bizim terörü ve teröristleri barındırmamamız gerekir” diye açıklamaları var. Bu konudaki samimiyetlerini de biz tabii yapacağımız görüşmeyle test etmiş olacağız. Onların da hayrına, tüm insanlığın da hayrına olacaktır. Bizim duruşumuz değişmez. Çünkü terörle mücadelede tavizsiziz ve taviz vermeye de asla niyetimiz yok.
KKTC'NİN TÜRK DEVLETLERİ TOPLULUĞU'NA ÇAĞRILMASI
SORU: Türk Devletler Teşkilatı aslında kritik bir rol oynuyor ve Teşkilatın Devlet Başkanları Zirvesi de 11 Kasım’da yapılacak Semerkant’ta. Bu bağlamda aslında tam bir yıl önce İstanbul’daki zirvede kritik bir mesaj vermiştiniz ve mesajınızda "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni aramızda görmeyi can-ı gönülden arzu ediyoruz" demiştiniz. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti gözlemci üye olarak katılacak ancak daimî üyeliği için bir kapı aralanacak mı, bu zirveden böyle bir sonuç beklenir mi?
CEVAP: Beklenmemesi için bir sebep yok. Katılan ülkeler bizler için gerçekten olumlu sinyal vermesi gereken ülkeler. Yani Türk Devletleri Topluluğu olarak burada yaptığımız ikili görüşmelerde her zaman şunu söylüyorlar, “Türkiye bu konuda nasıl bir adım atarsa biz de tabii ki onun yanındayız.” Nitekim bugün İlham Aliyev kardeşimle de yaptığımız görüşmede yaklaşım buydu. Burada Türk Devletleri Topluluğu zirvesinde tabii ki onu da çalışacağız ve Semerkant’ta alınması gereken en olumlu neticeyi de alacağız. Temennimiz Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne yönelik Birleşmiş Milletlerde yaptığımız açıklamalar istikametinde Türk Devletleri liderleri olarak müşterek bir çalışmanın içerisine girmek.
SORU: Yaklaşık 30 yıldır Karabağ bölgesi Azerbaycan elinde değildi ve sonunda Azerbaycan’a bağlandı. Bu bölgede Şuşa başta olmak üzere tarihi ve kültürel kimliğiyle çok önemli şehirler var. Hatta Şuşa, 2023 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti ilan edildi. Benim sorum, Türk halkı olarak bu bölgeye kültürel ve turistik geziler ne zaman başlayacak?
CEVAP: Zengilan ve diğer havaalanı açılışlarıyla bu işin önü bir yerde açılıyor. Şu anda buralarda yolların altyapıları bitirilmek üzere. Öyle zannediyorum ki bir yıl içerisinde üst yapıları da bitirildiği andan itibaren Şuşa’ya ulaşım çok daha kolaylaşacak. İlham Bey önümüzdeki yıl buraya çok ciddi bir para ayırdıklarını, ayıracaklarını söyledi. Türk müteahhit firmalarımız da eğer planlar hayata geçirilirse biz burayı 1-1,5 yıl içerisinde bitiririz diyorlar. Tabii karayolları yanında demiryolları da var. Bunları bitirmekte kararlılar. Bunu bitirdikleri andan itibaren zaten Şuşa’nın yolu açılmış olacak. Gerek iç gerek dış turistlerle buralar hayata geçmiş olacak. Tabi Şuşa bu işin Azerbaycan’da en önemli çekim merkezi. Bu çekim merkezini bundan sonra İlham Bey, özellikle inanıyorum ki yapılacak otellerle filan çok daha cazip hale getirecek. Çünkü o noktada atılması gereken adımlar var. Fakat gerçekten Sayın Başkan durmuyor. İşte çok kısa zamanda yapılan tek katlı da olsa o binalarla buraya bir hareket getirdi. Ama Şuşa ile ilgili yapılacak olan otel yatırımları da orayı bir cazibe merkezi, bir çekim merkezi haline getirecektir. Biz de Şuşa’da Başkonsolosluğu açıyoruz.