Emire Doğru ve Gökhan Yağar tarafından yapılan, EKEV Akademi Dergisi’nde yayınlanan, “Erzurum Efsanelerinin Değerler Açısından İncelenmesi” başlıklı araştırmada ilginç tespitlere yer verildi.
Araştırmada, Erzurum efsanelerinin içerisinde bulunan değerlerin ortaya çıkarılmasının amaçlandığı ifade edilerek, “Bu amaç doğrultusunda ilgili araştırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında Erzurum efsaneleri toplumsal, İslami ve kök değerler açısından incelenmiştir. Sözü edilen efsanelerdeki değerlere genel olarak bakıldığında Erzurum efsanelerinde en fazla İslami değerlere yer verildiği görülmüştür. Diğer taraftan toplumsal, İslami ve kök değerlerin efsanelerin yer aldığı üç ana bölümde de bulunduğu tespit edildi. Bunun yanın sıra Erzurum efsanelerinde toplam elli iki farklı değere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu tespitlerden hareketle Erzurum efsanelerin ilgili yöreye ilişkin kültürel değer açısından da zengin olduğu ifade edilebilir.” denildi.
Üç ayrı başlık altında değerlendirildi
Erzurum efsanelerinin toplumsal, İslami ve kök değerler göz önünde bulundurularak incelendiği araştırmada şu tespitlere yer verildi, “Dolayısıyla bu kategorilere ilişkin elde edilen sonuçlar üç farklı başlık altında verilmiş ve elde edilen sonuçlar alan yazını ile tartışılmıştır. Ayrıca ulaşılan sonuçlardan hareketle önerilerde bulunulmuştur. Erzurum Efsanelerinin Toplumsal Mahiyetteki Değerler Açısından İncelenmesi Efsanelerin toplandığı üç ana bölümde de toplumsal değerlere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca her üç bölümdeki efsanelerde de dilek dileme, geleneklere saygılı olma ve tedavi edici güç inancı değerlerinin işlendiği dikkat çekmektedir. Bununla birlikte Erzurum efsanelerinde toplamda on üç toplumsal mahiyetteki değere yer verildiği belirlendi. Türk halk anlatımlarını farklı değer sınıflamasına göre inceleyen bir araştırmada da misafirperverlik, dayanışma ve sözünde durma değerlerinin efsanelerde yer aldığı tespit edilmiştir. Bahsi geçen değerler bu araştırmada toplumsal mahiyetteki değerler içerisinde yer almaktadır.”
“İslami değerler açısından zengin”
Araştırmada toplumsal mahiyetteki değerlerin altında yer alan hediyeleşmenin ve misafirperverliğin Türk kültüründeki iki önemli değer olduğu ifade edildiği vurgulanarak, “Erzurum Efsanelerinin İslami Değerler Açısından İncelenmesi Diğer taraftan ilgili efsanelerin İslami değerler açısından zengin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İlgili efsanelerde çok fazla İslami değere yer verilmesine rağmen yalnızca abdest, kurban, Kabir ve Türbeleri ziyareti değerlerinin her üç bölümde yer aldığı görülmüştür. Ayrıca halk kültüründe de Türbe ve kabirleri ziyaret büyükleri ziyaret etmek kadar önemli görülmesi bu sonucu destekler niteliktedir. Bu çalışmanın sonuçlarına benzer şekilde Ağrı efsanelerinin dini değerler açısından ele alan bir araştırmada ilgili efsanelerde Allah, dua ve şehitlik değerlerinin bulunduğu belirtilmiştir. Öte yandan tarafından gerçekleştirilen bir tez çalışmasında ise masallar dini değerler açısından incelenmiştir. İlgili çalışmada Allah inancı, Kur’ân-ı Kerim, Hac, namaz, dua, sevap ve günah inancı gibi değerlerin masallarda bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte binbir gece masallarını dini anlamda inceleyen bir araştırmada Allah’a inanma ve tevekkül etme gibi dini temaların işlendiği belirtilmiştir.” denildi.
Efsanelerde sevgi ve yardımseverlik değerlerine vurgu
Masallar ile efsanelerin dini değerler açısından benzerlik gösterdiğinin söylenebileceği anlatılan araştırmanın devamın şu tespitlere yer verildi, “Bununla birlikte efsanelerde Allah, dua, ibadet, şehitlik gibi değerlere yer verildiği ifade edilmiştir. Dolayısıyla alan yazınında gerçekleştirilen araştırmaların bu çalışmada İslami değerler açısından elde edilen sonuçlarla benzerlik gösterdiği ifade edilebilir. Erzurum Efsanelerinin On Kök Değer Açısından İncelenmesi Erzurum efsaneleri kitabı on kök değer açısından da ele alınmıştır. İnceleme sonucunda kök değerlerden adalet, dürüstlük, dostluk, sabır, saygı, sevgi ve yardımlaşma değerlerinin efsanelerde yer aldığı belirlenmiştir. Alan yazınındaki araştırmalarda da masal ya da efsane türlerinin on kök değerleri içerisinde barındırdığı sonucuna ulaşan araştırmalar bulunmaktadır. Bununla birlikte bu araştırmada sevgi ve yardımlaşmanın üç ana bölümde işlendiği tespit edilmiştir. Benzer şekilde gerçekleştirilen araştırmalarda da masallar ile efsanelerde sevgi ve yardımseverlik değerlerine sıklıkla yer verildiği tespit edilmiştir. Diğer taraftan gerçekleştirilen bazı araştırmalarda en fazla sevgi değerinin yer aldığı görülmüştür.”
“Yöreye ilişkin kültürel değer açısından da zengin”
Toplumsal, İslami ve kök değerler açısından incelenen efsanelerden elde edilen sonuçlara genel olarak bakıldığında Erzurum efsanelerinde en fazla İslami değerlere yer verildiğinin görüldüğü vurgulanan araştırmada, “Bunun yanın sıra Erzurum efsanelerinde toplam elli iki farklı değere yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ilgili efsanelerin yedi kök değeri içerisinde barındırdığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlardan hareketle Erzurum efsanelerin ilgili yöreye ilişkin kültürel değer açısından da zengin olduğu ifade edilebilir. Alan yazınındaki çalışmalara bakıldığında bu çalışmanın sonucuyla benzer şekilde genellikle efsanelerin değerler açısından zengin olduğu sonucuna ulaşılmıştır Bu nedenle kültürel değerlerimizin korunması ve gelecek nesillere aktarılması için eğitim yoluyla gerekli bilincin kazandırılması için değerler eğitiminde efsanelerin kullanılması önerilmektedir. Ayrıca değerler eğitimine yönelik gerçekleştirilecek deneysel araştırmalarda efsanelerin etkililiği ortaya konulabilir.” ifadesi kullanıldı.