Emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesi kapsamında borçlanma ya da çalışarak emeklilik primini tamamlayamayanlara toptan ödeme yapılıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu'nca yazılı başvuranlara yatırılan primler iade ediliyor. Emeklilik yaşını dolduranlar prim iadesi hakkından yararlanabilir.
Sadece çalışandan kesilen, uzun vadeli sigorta kollarını (malullük, yaşlılık, ölüm) ifade eden primler iade edilir. İşveren payı, sağlık sigortası payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için kesilen prim iade edilmez.
Prim iadesi birincisi toptan ödeme ve ikincisi de birden fazla işveren yanında yapılan çalışmalarda prime esas kazanç üst sınırının aşılması durumunda yapılır. Toptan ödeme; emeklilik için aranan yaş koşullarından yaş şartını sağlayıp yeterli prim ödeme gün sayısına sahip olmayan sigortalılara yapılır.
Tavanı aşan kazançlara ilişkin prim iadesi hemen yapılabilirken, toplu ödeme emeklilik yaşı doldurulduktan sonra yapılabilir. Yaşı doldurup prim ödeme gün sayısını doldurmayanlar bulundukları bölgedeki sosyal güvenlik merkezlerine yazılı talepte bulunarak ödedikleri prim tutarını topluca alabilir.
SGK'nın prim iadesine ilişkin merak edilen soruların yanıtları şöyle:
1- Prim iadesi için nereye ve nasıl başvurmak gerekiyor?Emeklilik için gereken prim ödeme gün sayısını dolduramadığı için yatırdığı primi iade almak isteyenlerin bağlı bulundukları sosyal güvenlik merkezi veya il müdürlüğüne yazılı talepte bulunması gerekiyor. Sigortalının vefatı halinde hak sahipleri de toptan ödeme için başvurabilir.
Bağ-Kur'lu bir kişi vefat 1780 prim günü bulunuyorsa bu kişinin hak sahibi ölüm aylığı alamıyor, ancak bu süre için ödenen primleri topluca alabiliyor. Türk vatandaşlığından çıkarılanlar prim iadesi alamıyor.
2- Prim iadesinde yaş koşulu var mı?Primlerin toptan iadesi için bu koşullardan yaş şartını sağlamak zorunlu. Emekli geri ödemesi sigortalıların emeklilik için gerekli yaş şartını doldurduğu halde prim ödeme gün sayısı veya sigortalılık süresini tamamlayamadığı için aylık bağlanamaması durumunda prim ödemesinin toplu olarak iadesi anlamına geliyor.
Yeterli prim gün sayısı dolmayan sigortalılar yaşı doldurduysa prim parasını topluca alabilir. Yaşı dolup prim gün sayısını doldurmayanlar bağlı oldukları sosyal güvenlik merkezi, il müdürlüğüne yazılı başvurarak ödedikleri prim tutarını toplu olarak alabilir. Ayrıca malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamamış prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini doldurmamış olması gerekiyor.
3- İşçi ve işveren primleri birlikte mi iade ediliyor? İadede aynı sigorta türünde olma zorunluluğu var mı?SSK'lı olup 2008'den önce kendi adına ödenen işçi ve işveren primi, bu tarihten sonra da sadece işçi primleri için ödeme yapılıyor. Bağ-Kur kapsamında olanlarda ise tarih ayırımı olmadan ödenen bütün primler iade ediliyor.
Sadece çalışandan kesilen, uzun vadeli sigorta kollarını (malullük, yaşlılık, ölüm) ifade eden primler iade edilir. İşveren payı, sağlık sigortası payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için kesilen prim iade edilmiyor. Birden çok işyerinde çalışıp yüksek prim ödeyenlerin fazladan ödediği primi geri alma hakkı bulunuyor. Aynı sigorta türünde olması gerekiyor. Uzun vadeli sigorta primlerinin yaşlılık aylığı bağlanamayan kısmı da iade ediliyor.
4- EYT kapsamında emekli olup çalışmaya devam edenler prim iadesi alabilir mi?Emekli olduktan sonra sigortalı çalışmaya devam edenler için işçi payı olarak yüzde 7.5 oranında prim kesilir. İşsizlik sigortası primi ise kesilmez. Bu nedenle, emekli çalışanların tavanı aşan kazançlarının yüzde 15'i oranında değil, yüzde 7.5'i oranında prim iadesi yapılabilir.
5- Emekliliğe hak kazandım, tavanı aşan kazançlara ilişkin prim iadesi mümkün mü?Prim iadesi toptan ödeme, birden fazla işveren yanında yapılan çalışmalarda prime esas kazanç üst sınırının aşılması durumunda yapılıyor. Toptan ödeme; emeklilik için aranan yaş koşullarından yaş şartını sağlayıp yeterli prim ödeme gün sayısına sahip olmayan sigortalılara ödeniyor.
Tavanı aşan kazançlara ilişkin prim iadesi hemen yapılabilirken, toplu ödeme emeklilik yaşı doldurulduktan sonra yapılabiliyor. Yaşı doldurup prim ödeme gün sayısını doldurmayanlar bulundukları bölgedeki sosyal güvenlik merkezlerine yazılı talepte bulunarak ödedikleri prim tutarını toptan alabilir.
6- İade edilen primler için faiz işletiliyor mu?SSK, Bağ-Kur çalışanları açısından primin ait olduğu yıldan itibaren başvuru tarihine kadarki süre için güncelleme katsayısı ile hesaplama yapılır. Ancak iade edilen primler için bir faiz uygulanmıyor.
7- Hizmet borçlanmasında primlerin bir kısmı alınabilir mi?Hizmet borçlanması için ödenen sigorta primleri, SGK tarafından borçlanılan süre dikkate alınarak emekli, dul, yetim aylığı bağlanması gibi herhangi bir işlem yapılmadıysa geri alınabilir. Bu durumda borçlanma iptal edilir. Ayrıca hizmet borçlanmasını iptal etmeden bir kısmı işverenden talep edilerek vergi matrahından düşülmesi yoluyla geri alınabilir.
8- Tavanı aşan primlerin iadesi için süreç nasıl işliyor?Birden fazla işveren yanında yapılan çalışmalarda prime esas kazanç üst sınırının aşılması durumunda primlerin iadesi mümkün oluyor. Burada aynı sigorta türünde olmak önem taşıyor. Primler çalışanın tabi olduğu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanan tutarı aştığında adına fazla ödenen tutar Kurum'dan geri istenebiliyor.