Trabzon
Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethederken kara ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 yıl önce Pers prensi iki kardeş arasındaki savaşa katılan paralı askerlerin yürüdüğü ve yıllardır araştırılıp tespit edilemeyen rota, TÜBİTAK'ın desteğiyle uzman akademisyenlerce araştırılarak kültür yolu olarak turizme kazandırılacak.
Tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan Karadeniz Bölgesi, önemli savaş ve fetihlere de şahitlik etti.
Günümüzden 2400 yıl önce Pers prensi Kyros'un iktidarı ele geçirmek için ağabeyi 2. Artakserkes ile yaptığı Kunaksa Savaşı'nda yardıma çağırdığı 10 bin paralı askerin kullandığı güzergah ile 1461 yılında Trabzon'u fetheden Fatih Sultan Mehmet'in kara ordusunu yürüttüğü güzergahı tespit etmek isteyen bilim insanlarınca çalışma başlatıldı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Köse'nin yürütücülüğünü üstlendiği "M.Ö. 401-400 yılında Onbinler'in ve 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Karadeniz'e varış güzergahlarının tespit edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi" projesi, AB destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK'a sunuldu.
TÜBİTAK tarafından kabul edilen proje kapsamında Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'taki savaş ve fetih rotaları, KTÜ'den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, Eski Çağ tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Osman Emir, Osmanlı tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Miraç Tosun, Trabzon Üniversitesi'nden coğrafyacı Prof. Dr. Yavuz Akbaş, Uşak Üniversitesi'nden arkeolog Prof. Dr. Birol Can ile Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Metin Aksoy'un yer aldığı ekip tarafından saha çalışmasıyla 2 yıl içerisinde tespit edilerek tescillenecek.
Köse, AA muhabirine, tarihi İpek Yolu'nu kapsayan ticari yol ağının aynı zamanda iki tarihsel hadiseye de şahitlik yaptığına dikkati çekerek, bunlardan ilkinin 2400 yıl önce Pers prensleri arasındaki taht kavgası nedeniyle başlayan ve bugünkü Irak topraklarında gerçekleştirilen Kunaksa Savaşı, diğerinin de 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethi olduğunu söyledi.
Pers prensi Kyros'un iktidarı ele geçirmek için ağabeyi 2. Artakserkes ile yaptığı savaşta kullanmak için 10 bin paralı asker kiraladığını ancak prens Kyros'un savaşta ölmesiyle binlerce paralı askerlerin dönüş yoluna geçerek kurtuluş yürüyüşü başlattığını anlatan Köse, paralı askerlerin Bağdat yakınlarındaki Kunaksa'dan Trabzon'a kadar çıkan güzergahı kullanarak ülkelerine dönmeye çalıştığını aktardı.
Köse, Fatih Sultan Mehmet'in de Trabzon'u fethe gelirken ordusunun bazı noktalarda, Kunaksa Savaşı'ndaki paralı askerlerinin takip ettiği rotayı izlediğine dikkati çekerek, "Fatih Sultan Mehmet, Sivas Koyulhisar ve Gümüşhane üzerinden, yine aynı şekilde, kendisinden 18 asır önce Onbinler'in takip ettiği rotayı izlemiştir. Rotanın bazı yerleri aynı, bazı yerleri farklıdır. Bunu tam olarak tespit etmek lazım. Fatih'in kronikçisi Tursun bey yanındadır. Fatih'in Gölçayır'a geldiğini ve Sultan'ın otağının burada kurduğunu ve Trabzon'un kuşatıldığını biliyoruz. Hangi güzergah takip edildi, kesin olarak bilemiyoruz. Yıllardır bu söylenir ama tam olarak tespit edilmiş değil." diye konuştu.
Söz konusu tarihi güzergahın, özellikle 1800'lü yıllardan itibaren Batılı tarihçilerin, araştırmacıların ve arkeologların çokça dikkatini çektiğini dile getiren Köse, bu güzergahı tam olarak tespit etmek ve turizme kazandırmak için bir proje hazırladıklarını kaydetti.
Hem resmi olarak çalışabilmek hem finansman bulmak için TÜBİTAK'a müracaat ettiklerini belirten Köse, "Ülkemizde buna benzer Milli Mücadele Yolu, Frig Yolu gibi rotalar mevcuttur. Onbinler'in geçiş rotası, Fatih'in fetih rotası şeklinde turizme de kazandırabilmek, yerel halkın bu vasıtayla ekonomik girdi elde etmesi, Gümüşhane, Bayburt bölgesinde dağlık alandaki organik ürünlerin ekonomiye kazandırılması için bunların tespit edilmesi lazım. Bizim projemiz de tam budur." ifadelerini kullandı.
2 yıl sürmesi bekleniyor
Projenin 2 yıl süreceğini ve ekip olarak iş bölümü yaptıktan sonra sahada inceleme yapacaklarını anlatan Köse, Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'u kapsayan ve çoğu dağlık araziden oluşan kuş uçuşu olarak yaklaşık 200 kilometrelik bir alanda çalışma yürüteceklerini kaydetti.
Onbinler'in Soğanlı Dağları'nı, Zigana Dağı zirvelerini geçtiği dönemin mayıs ayı, Fatih Sultan Mehmet'in geçtiği dönemin de temmuz sonu, ağustos başı olduğuna işaret eden Köse, "Bu dönemlerde o bölgeyi görmek lazım. Denizi görebileceğimiz düzlük alanları bulacağız. Sonra gerçekleri, tarihi kaynakları ve yüzey şekillerini, coğrafi ve arkeolojik özelliklerini kullanarak geçiş rotalarını tespit ederek haritaya işleyeceğiz. Modellemeden sorumlu hocamız harita üzerinden bunu işleyecek. Net arazi ve saha çalışmalarıyla bu rotalar görülebilecek." değerlendirmesini yaptı.
Köse, çalışmanın sonucunu kitaplaştırıp Türkçe, İngilizce ve Almanca yayın yapacaklarını belirterek, sözlerini şöyle tamamladı:
"Bu şekilde hem yöreyi tanıtacağız hem üniversitemize hem de bölgemize katkı sağlayacağız. Bu çalışmayla bir alternatif yaratılabilir. Trabzon'da Onbinler'in geçiş güzergahı Sümela Manastırı'na yakın. Dolayısıyla burayla entegre hale getirilebilir. 2008 yılından günümüze bölgede profesyonel lisanslı ülkesel rehber olarak da gezdim. Gerek turizm gerekse turistik aktivitelerle ilgili sorunlara şahsen tanık oldum. Yıllardır 'turistlerin Trabzon'da fazla tutulamadığı' şikayetlerin başında gelir. Eğer turistleri bu yolda yürütebilirsek onları daha fazla tutabiliriz, şehrin turizm gelirine katkı sağlayabiliriz."