Anadolu’nun en büyük Türk İslam mezarlıklarından biri olan Gevaş Selçuklu Mezarlığı’nda başlatılan kazı ve restorasyon çalışmalarıyla 100 mezar taşı restore edilirken, 45 yeni mezar da gün yüzüne çıkarıldı.
Ortaçağ Dönemine ait Anadolu’nun en büyük Türk İslam mezarlığından biri olan ve yaklaşık 50 bin metrekarelik bir alanı kaplayan Gevaş Selçuklu Mezarlığı’nda bugüne dek tespit edilen mezar taşlarının sayısı 750’yi buluyor. Birçoğu 14. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen mezarlıktaki mezar taşları ise Ahlat mezar taşlarından farklı olarak ‘beyaz kalker’ taşından yapıldı. Türk tarihi ve sanatı açısından büyük bir öneme sahip olan mezarlıkta bulunan şahide ve sandukaların tüm yönleriyle gün yüzüne çıkarılması ve hak ettiği değere kavuşturulması amacıyla 3 yıl önce restorasyon çalışmaları başlatıldı. Van Müzesi başkanlığında, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış’ın bilimsel danışmanlığında yürütülen kazılarda, alanında uzman 25 kişilik ekip görev alıyor.
Alanda şu ana kadar yürütülen çalışmada, tahrip olan 100 mezar taşı restore edilirken, şahideli (baş ve ayak kısmında üzerinde yazı ve süslemelerin yer aldığı dikili taşın bulunduğu mezar) ile şahidesiz (baş ve ayak kısmında dikili taş olmayan mezar) 45 mezar ortaya çıkarıldı. “Taşları adeta esaret altından kurtardık”
Konuya ilişkin konuşan Van YYÜ Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış, Gevaş Selçuklu Mezarlığı’nda üç dönemdir kazı ve restorasyon çalışması sürdürdüklerini belirtti. Alanda şu ana kadar tahrip olan 100 mezar taşının blokaj işlemlerinin tamamlandığını ifade eden Doç. Dr. Çalış, “Mezar taşları tamamen eğrilmiş, kırılmış ve toprağa gömülüyken bunların tekrar ayağa kaldırması oldukça önemlidir. Yine aynı şekilde bu ayağa kaldırılan taşlar üzerinde ikinci bir işlem olarak liken temizliği yapıldı. Liken, taş yüzeyinde biyolojik bir bozulma oluşturan tabakadır. Taşların yüzeyini bu tabakadan arındırarak adeta onları esaretten kurtardık” dedi. "Melik İzzeddin Şir’in oğlu Cafer’in mezarı bulundu"
Mezar taşlarının kitabelerini çözümlerken Melik İzzeddin Şir’in oğlu Cafer’e ait bir mezar taşını tespit ettiklerini ve bu keşfin çalışmalar açısından çok önemli olduğunu dile getiren Çalış, “Bu tespit bizim için çok önemliydi. Mezar taşlarına baktığımızda dikkat çeken bir başka nokta da, o dönemde insanların ölülerine ne kadar büyük bir saygı gösterdiğidir. Mezarların bir yanında muhteşem Artos Dağları, diğer yanında ise Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’nün kıyısında bu mezarlığın kurulması o dönemde insanların ölülerine ve büyüklerine ne kadar değer verdiğini gösteriyor” diye konuştu. “Topraktan tarih fışkırdı”
Yapılan çalışmalarda 45 mezar taşını tamamen toprak altından gün yüzüne çıkarıldığını belirten Çalış, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Mecazen ‘Topraktan tarih fışkırdı’ derler. Ama bizim burada kelimenin tam anlamıyla topraktan tarihin fışkırdığını gördük. Bu açıdan toprak altından çıkarılan yaklaşık 45 mezar taşı bizim için oldukça önemli bir bulgu olmuştur. Van Valisi Ozan Balcı başta olmak üzere, Kültür ve Turizm Bakanlığımız, Van Kültür Turizm İl Müdürlüğü ve Van Müze Müdürlüğünün katkılarıyla bu mezarlığın tekrar ayağa kaldırmanın mutluluğunu ve gururunu yaşamaktayız.”