İstanbul
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu'na göre, kasım ayında enflasyondaki yükselişe en belirgin katkı enerji grubundan gelirken, yıllık tüketici enflasyonuna katkı enerjide 0,73 puan, hizmette 0,30 puan, alkol-tütün-altında 0,15 puan, gıdada 0,13 puan ve temel mal grubunda 0,11 puan arttı.
Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) ekim ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 3,51 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 21,31'e yükseldiğini açıklamasının ardından TCMB'nin Kasım Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, kasım ayında enflasyondaki yükselişe en belirgin katkı enerji grubundan geldi. Uluslararası enerji fiyatlarında bu dönemde bir miktar gevşeme görülürken, TL'deki görünümle başta akaryakıt, tüp gaz ve kömür olmak üzere yurt içi enerji fiyatları artış kaydetti.
Enflasyondaki yükselişte öne çıkan bir diğer grup hizmet sektörü oldu. Bu grupta lokanta-otel grubu fiyatlarındaki hızlanma belirgin düzeyde gerçekleşti. Taze meyve ve sebze dışı gıda enflasyonundaki seyir, yemek hizmetleri enflasyonunu olumsuz yönde etkiledi.
Kasım ayında küresel gıda ve tarımsal emtia fiyatlarındaki yükseliş eğilimi tahıllar öncülüğünde sürerken, bu gelişmenin olumsuz yansımalarına karşın taze meyve ve sebze enflasyonundaki görünüm ve baz etkisiyle gıda yıllık enflasyonu sınırlı bir oranda geriledi. Temel mal fiyatlarındaki aylık artış ise hızlandı. Bu grupta, bir önceki yılın kasım ayındaki yüksek artış nedeniyle yıllık enflasyon görece yatay seyretti.
Aynı dönemde emtia fiyatlarında süregelen olumsuz seyir, tedarik zincirlerinde artarak devam eden aksamalar ve TL'deki gelişmelerle birlikte üretici fiyatlarında enerji ve ara malları başta olmak üzere genele yayılan artışlar görüldü. Bu görünüm altında B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve ana eğilimleri yükseldi.
Söz konusu gelişmelerle kasımda önceki aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkı; enerjide 0,73 puan, hizmette 0,30 puan, alkol-tütün-altında 0,15 puan, gıdada 0,13 puan ve temel mal grubunda 0,11 puan arttı.
"Hizmet sektöründe yıllık enflasyon lokanta-otelde belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi"
Hizmet fiyatları kasımda yüzde 1,88 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 1,45 puan artarak yüzde 16,88 oldu. Yıllık enflasyon, lokanta-otelde belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi.
Lokanta-otelde yıllık enflasyon kasım ayında yüzde 28,90 seviyesine ulaşırken, alt grubun hizmet enflasyonu üzerindeki olumsuz etkisi belirginleşti. Bu gelişmede, ekmek-tahıl ürünleri ile et ve et ürünleri gibi gıda fiyatlarındaki görünümle birlikte yemek hizmetleri fiyatlarındaki yüzde 4,24'lük artış öne çıktı. Konaklama hizmetleri fiyatlarında da yüzde 2,43 ile yükseliş eğilimi sürdü.
Diğer hizmetler grubunda ise sigorta hizmetlerinin yanı sıra kura duyarlılığı yüksek olan bakım ve onarım hizmetlerinde yüksek fiyat artışları gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle incelendiğinde, kira enflasyonundaki yükseliş eğiliminin kasım ayında da sürdüğü izlendi.
Temel mal yıllık enflasyonu kasımda 0,10 puan gerileyerek yüzde 18,36 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal grubunda gerilerken, giyim ve ayakkabı ile diğer temel mallar gruplarında artış gösterdi. Türk lirasındaki gelişmelere bağlı olarak yüksek aylık fiyat artışı gözlenen dayanıklı mal grubunda, bir önceki yılın aynı dönemindeki yüksek baz sebebiyle yıllık enflasyon geriledi.
Dayanıklı mal fiyatları bu dönemde yüzde 4,06 artarken, bu gelişmede yüzde 5,21 ile otomobil, yüzde 5,31 ile mobilya ve yüzde 2,40'la beyaz eşya fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu, diğer elektrikli ve elektriksiz aletlerdeki yükseliş ise yüzde 0,63'le sınırlı kaldı.
Diğer temel mallarda kur gelişmeleriyle birlikte fiyat artışları, konutun bakım onarımı, kişisel bakım ürünleri, evle ilgili temizlik malzemeleri ve ev içi tekstil ürünleri ön planda olmak üzere grup geneline yayılarak devam etti. Grup aylık enflasyonu da yüzde 4,27 oldu.
Öte yandan, giyim ve ayakkabı fiyatları kasımda yüzde 1,65 yükselerek mevsimsel ortalamasının altında artış gösterirken, grup yıllık enflasyonu yataya yakın bir seyir izledi.
"Tarımsal kuraklık, kur gelişmeleri ve girdi maliyetleri etkili olmaya devam etti"
Enerji fiyatları kasımda yüzde 5,95 artarken, bu dönemde uluslararası enerji fiyatları ılımlı seyretti. TL'deki görünümle birlikte yüzde 14,25'le katı yakıt, yüzde 13,96'yla tüp gaz ve yüzde 12,34'le akaryakıt gruplarında yüksek aylık artışlar kaydedildi. Böylece yıllık enerji enflasyonu kasımda 6,38 puan yükselerek yüzde 32,14 oldu.
Gıda ve alkolsüz içecekler fiyatları kasımda yüzde 3,92 artarken, grup yıllık enflasyonu bir önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle 0,30 puan gerileyerek yüzde 27,11'le yüksek seyrini korudu. Yıllık enflasyon, işlenmemiş gıda grubunda 3,98 puan düşüşle yüzde 25,22'ye geriledi, işlenmiş gıda grubunda ise 3,15 puan artışla yüzde 28,86'ya yükseldi.
İşlenmemiş gıda enflasyonundaki gerilemede temelde taze meyve-sebze fiyatları etkili olurken, mevsimsellikten arındırılmış veriler eylül ayından bu yana taze meyve-sebze grubunda gözlenen düzeltmenin sebze kaynaklı olarak bu dönemde de sürdüğüne işaret etti.
Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubu genelinde fiyatlar yüzde 5,47'yle önemli ölçüde yükselirken, et, yumurta, patates, kuruyemiş ve bakliyat fiyatlarındaki artışlar öne çıktı. Bu gelişmelerde tarımsal kuraklık, kur gelişmeleri ve girdi maliyetleri etkili olmaya devam etti.
İşlenmiş gıdada aylık fiyat artışı yüzde 4,83'le hızlandı. Bu dönemde genele yayılan yüksek artışlar görülmekle birlikte özellikle tarımsal kuraklık ve uluslararası tahıl fiyatlarında gözlenen olumsuz seyir ile kur gelişmelerinin yansımalarının hissedildiği ekmek ve tahıllar grubundaki aylık yüzde 7,20'lik yükseliş dikkati çekti.
Öte yandan, kırmızı et fiyatlarındaki artışların etkilerinin izlendiği işlenmiş et ürünleri, uluslararası yağ fiyatlarının etkilerinin görüldüğü katı-sıvı yağlar ile şeker ve şekerle bağlantılı ürün grupları öne çıktı. Bu gelişmeler sonucunda taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon 2,23 puan yükselerek yüzde 29,76'ya ulaştı.
"Tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürdü"
Yurt içi üretici fiyatları kasım ayında yüzde 9,99 artarken, yıllık enflasyon 8,31 puan yükselişle yüzde 54,62 oldu.
Alt gruplar geneline yayılan yüksek fiyat artışlarında TL'deki gelişmeler ve tarımsal ürünler başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki yüksek seyir belirleyici olmaya devam ederken, tedarik zincirindeki aksamalar tekrar belirginleşti. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi önemli ölçüde yükseldi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji ve ara mallarında daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi. En belirgin artış ise yüzde 13,33 ile enerji grubunda gerçekleşti. Bu gelişmede elektrik enerjisinin üretim ve dağıtımı, rafine edilmiş petrol ürünleri, gaz imalatı ve kömür imalatı öne çıktı.
Aylık yüzde 11,55 yükselen ara malları fiyatlarında demir-çelik ile diğer metaller, tekstil iplik ve elyafları, kimyasal ve plastik ürünler dikkati çekerken, diğer alt kalemlerde de belirgin artışlar izlendi. Sermaye mallarındaki fiyat artışında ise metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları ve makineler ön plana çıktı. Dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya, mücevherat ve ev aletleri öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim mallarındaki artışta et ürünleri, tekstil ürünleri, katı-sıvı yağlar ile diğer gıda ürünleri belirleyici oldu.
Bu gelişmelerle tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürdü.