ÖZEL
2010'lu yıllardan itibaren hayatımıza giren kripto paralar, beraberinde kripto para borsalarını da getirdi.
Asya'dan Amerika'ya; Amerika'dan Avrupa'ya onlarca kripto para işlemlerinin yapılabileceği borsalar kurulurken, ülkemizde de bu anlamda ilk atılımlar yapıldı.
Düzenlemenin yapılmadığı ülkelerde vergiden muaf tutulan kripto paralar, arz-talep dengesi doğrultusunda hızla değer kazanırken yatırımcılarına büyük karlılık sağlamaktaydı.
Bu sebeple kripto para borsalarından bazıları, platformlarına yeni müşteri çekebilmek için çeşitli kampanyalara girişmişti. Kimi yeni üyelere küçük ölçekli kripto paraları hediye ederken, kimi yüzde 5 veya yüzde 10'luk faiz teklifleri yapıyordu.
Peki bu tip dolandırıcılık yöntemlerine karşı ne gibi önlemler alınabilir?
İstanbul Ticaret Üniversitesi'nden Doktor Öğretim Üyesi Fatih Cengil ile Blockchain Uzmanı Elif Yıldız Kıratlı, Haber7.com'a yaptıkları özel açıklamalarda yatırımcılara özel tavsiyelerde bulunup; kripto dünyasındaki işleyişi anlattılar. İşte, Cengil ve Kıratlı'nın açıklamaları!
CENGİL: 'İYİ DÜŞÜNÜLMELİ'
Kripto Para Hukuku alanında uzman isimlerden Doktor Öğretim Üyesi Fatih Cengil, sektördeki yatırımcılara şu sözlerle uyarılarda bulundu:
"İnsanlar kripto varlıklara yatırım yaparken çok dikkatli olmalı ve iyi düşünmelidir. Bu piyasa içerisinde çok önemli riskleri barındırmaktadır. Burada yatırımın yapıldığı kripto varlığın ve kripto varlıkların alınıp satıldığı ve tutulduğu kripto varlık borsalarının (alım-satım platformları) güvenilir olup olmadığı önemli bir meseledir."
'PONZİ SİSTEMİNE BENZER ŞEKİLDE İŞLEMEKTEDİR'
Bazı kripto para borsalarındaki 'teknik arızayı' farklı bir perspektif üzerinden yorumlayan Cengil, şu şekilde devam etti:
"Piyasadaki birçok kripto varlık ponzi sistemine benzer şekilde işlemektedir. Kripto varlık borsalarında da borsanın işlem kapatıp paranın kaçırılmasıyla ve özellikle kripto varlıklarda çok fazla iniş-çıkış olduğu dönemlerde teknik hatalar gösterilerek işlemlerin kapatılmasıyla daha öncesinde karşılaşılmıştır. Bu nedenle güvenilir borsa seçimi de çok önemlidir."
Sistemin insan emeğini sömürmeye dayalı olduğunu anlatan Fatih Cengil, yatırımcılara son derece kritik tavsiyeler verdi:
"Kripto varlıklar şu an genel olarak işleyişte, sermayenin insanların emeğini sömürülmesi üzerine kurulmuş bir sistem. Bunlarda değer dalgalanması oluşturularak sermayenin insanları sömürmesi amaçlanıyor. Şu anki uygulama bu. Kripto varlıkların ne zaman değer kaybedeceğini bilmediğimiz için genelde insanlar paralarını kaybetmiş oluyorlar. Buralardaki paralar da ilgili kripto varlıkta hakimiyet kurabilen büyük sermaye sahiplerine gidiyor."
Doktor Öğretim Üyesi Cengil, bazı kripto para borsalarında yaşanan hadiselere karşın bahsi geçen teknolojinin insanlığa büyük faydalar sağlayabileceğini belirterek açıklamasını tamamladı.
İnsanların kitlesel halde borsalara yönelişini 'Umut' güdüsü ile bağdaştıran Blockchain Uzmanı Elif Yıldız Kıratlı, on binlerce kişiyi mağduriyete götüren süreci şu şekilde anlattı:
"Borsa aslında insanlar için biraz umut. Yani bilse de bilmese de… Çünkü hiçbir ticarette beş çarpı on çarpı para kazanma ihtimaliniz yokken borsada bu var. İnsanlar bunları gözlemleyince, umut onları zinde ve ayakta tutmuş oluyor. Birisi diyor ki ‘Ben 100 dolara aldım 4 bin dolara sattım’… İşte insanları ikna edebilmek için… Kendileri asla bilmiyorlar ne yapacaklarını. ‘Ben de alırsam para kazanırım’ şiarıyla yola çıkıp yatıyorlar."
Elif Yıldız Kıratlı, kripto para borsalarının yüksek ölçekli reklam harcamalarına dikkat çekerek vatandaşı şu sözlerle uyardı:
"Borsalar çok ciddi PR çalışmaları yapıyor. Binance’ın yıllık PR harcaması 150 milyon doların üstünde… Sadece reklam çalışması… Coinbase gene öyle… İnsanlar anlamadıkları, bilmedikleri yerlere yatırım yapmasınlar. Ben herkese diyorum ki ‘Sizi mağdur etmeyecek bir parayla işlem yapın’… Mesela ne alacaksınız? Ethereum… Bin liralık Ethereum alın… Gidip kredi alıp, arabanı satıp ya da birinden borç alıp borsalara yatırım yapmayın."
400 BİN KİŞİYİ MAĞDUR ETTİ, SORUŞTURMADAN ÖNCE BAHAMALAR'A KAÇTI
Mayıs 2019'da Sam Bankman-Fried ve Gary Wang ortaklığında kurulan FTX de bu kurumlardan biriydi.
3 yıl içerisinde hem sektörün en büyük 2'nci firması olup hem de iflasa sürüklenen FTX, 400 bin kişinin mağduriyetine yol açtı. Uygulamada parası olan 400 bin kişi çaresizlikle ABD'deki yetkili mercilere başvurdu. Fakat Sam Bankman-Fried, içi para dolu çantalarla çoktan Bahamalar'ın yolunu tutmuştu.
EN AZ 8 MİLYAR DOLAR
Soruşturma kokusunu alır almaz ABD'den kaçan genç dolandırıcı, beraberinde götürdüğü milyarlarca dolarla Karayipler'in turistik ülkesi Bahamalar'a sığındı.
Ancak ABD Bankman-Fried'in iadesini talep edince Bahamalar Savcılığı harekete geçti ve zanlıyı yakalayarak ABD'li yetkililere teslim etti.
1992 doğumlu Sam Bankman-Fried'in FTX ponzisiyle en az 8 milyar dolarlık vurgunda bulunduğu düşünülüyor.
Diğer taraftan Sam Bankman-Fried'in kripto para sektöründeki ilk dolandırıcı olmadığı bilinen bir gerçek. İşte, iflasa sürüklenen veya müşterilerini mağdur eden kripto para borsalarının tamamı!
BLOCKFİ
Tıpkı FTX gibi Amerika Birleşik Devletleri'nde kurulan BlockFi, yakın dönemde FTX ile 400 milyon dolar hacimli bir anlaşma imzalamıştı. Öz kaynakları 260 milyon dolar seviyelerinde seyreden BlockFi, FTX'ten gelen iflas haberiyle likidite krizine sürüklendi.
Uygulamadaki binlerce kişi parasını geri almaya çalışınca BlockFi Yönetimi iflas bayrağı çektiklerini açıkladı. Son bilgilerde şirketin 256,9 milyon dolarlık bir parayı elinde tuttuğu öne sürülmüştü.
THODEX
Türkiye'de faaliyet gösteren Thodex, kısa sürede on binlerce kullanıcıya erişmiş ve dünya pazarında da yer almıştı. 2 milyar dolarlık hacme ulaşan firma, Nisan 2021'de iflas bayrağını çekti.
Firmanın kurucusu Faruk Fatih Özer, ilk etapta müşterilerini 'Uygulamada bakım yapılıyor' yalanı ile kandırmış, daha sonra Arnavutluk'a kaçmıştı. On binlerce kişi Thodex'e parasını kaptırırken, zanlı Özer Ağustos 2022'de yakayı ele verdi.
MT. GOX
Kripto para borsalarının ilk ponzisi olarak kayıtlara geçen MT. GOX, Japonya'da kurulmuş bir firma olmakla beraber 2010-2014 yılları arasında faaliyet göstermişti. 2013'te dünya genelindeki Bitcoin işlemlerinin yüzde 70'i burada yapılıyor, MT. GOX'un pazar payı her geçen gün artıyordu.
2014'te yetkililer, bir açıklama yaparak 800 bin Bitcoin'in çalındığını açıkladı. Devam eden günlerde iflas bayrağı çekildi. O dönem 450 milyon Dolar değerinde bir vurgun yapıldığı aktarılmış, on binlerce kişi Japonya'daki MT. GOX binası önünde mağduriyetlerini dile getirmişti.
BİTCOİN SAVİNGS & TRUST BİTCOİN
Teksaslı Brendon Shavers, ilk başta Amerika'da; daha sonra dünya genelinde kripto para sektörünün ilk borsalarından birini kurdu. Shavers, yeni müşteriler çekebilmek için haftalık yüzde 7 faiz vereceği vaadinde bulunmuştu. Fakat 2012'de, yani sadece 1 yıl sonra sistemdeki Bitcoin miktarı 700 bin baremini kırmıştı.
Diğer bir deyişle işlem hacmi büyümüştü. Haftalık yüzde 7 oranında faiz ödemesi yapamayan Shavers, şirketin iflas ettiğini açıklarken kayıplara karıştı. ABD Yetkilileri, Shavers'ı yakalayıp ponzi kurduğuna hükmederken 1,5 yıllığına hapsedilmesine karar verdi.
MOOPAY VURGUNU
Kripto paraların pik yaptığı 2014'te sektöre giren Moopay, aynı yıl iflas kararı aldıklarını açıkladı. Şirketin CEO'su Alex Green, nakit ihtiyacını karşılayamadıklarından ötürü sürecin tıkandığını söyledi.
Fakat devam eden günlerde Alex Green'in ünlü internet dolandırıcısı Ryan Kennedy olduğu fark edildi. Birleşik Krallık polisi tarafından yakayı ele veren Kennedy, 11 yıllık hapis cezasına çarptırıldı. Kennedy, onlarca müşterinin uygulamaya yatırdığı 2 milyon dolara el koymuştu.
MYCOİN
Kripto para borsaları tarihinin unutulmayacak ponzi vakalarından biri de Hong Kong'da meydana geldi. MyCoin adlı bir oluşum, 2014 yılında platformlarına 90 Bitcoin yatırılması halinde yüzde 150 kazanç elde edebileceklerini vadetti.
Kısa sürede kolay yoldan para kazanmak isteyen on binlerce mağdur, cüzdanlarındaki Bitcoinlerin tamamını MyCoin'e yatırdı. 400 milyon dolarlık hacme ulaşan MyCoin sahipleri, hiç kimseye açıklama yapmadan kayıplara karıştı. Dolandırıcılara hala ulaşılamazken uygulamaya parasını kaptıran kişilerin mağduriyetine de çözüm bulunmadı.
MTI
Güney Afrika merkezli MTI, 2020 yılında kripto para piyasalarının en büyük vurgunlarından birine imza attı. Bizzat Güney Afrika otoritelerinin girişimi sonucunda usulsüzlük yaptığı fark edilen MTI, platformdaki bütün hesapları dondurarak 540 milyon dolarlık vurgun gerçekleştirdi.
Yasal süreç hala devam ederken MTI mağdurları, tıpkı diğer ponzilerde olduğu gibi paralarından oldu. Afrika çıkışlı bu borsa da müşterilerine kısa sürede büyük kazanç getirmeyi vadediyordu.
PARİTEX-MPAX COİN
Türkiye'de tıpkı Thodex'e benzer bir vaka Paritex'te meydana geldi. Özgür Serkan Uslu'nun CEO'luğunu yaptığı Paritex, Thodex'e benzer şekilde 'sistemde yenilik yapıldığı' uyarısıyla kullanıcılarının karşılarına çıktı. Devam eden süreçte 50 milyon TL'lik vurgun yapıldığı anlaşıldı fakat iş işten geçmişti.
Paritex'in sahibi Özgür Serkan Uslu'nun 12 bin kişiyi MPAX Coin ve Paritex üzerinden mağdur ettiği, MPAX Coin'i saadet zinciri usulüyle sattığı öğrenildi. 13 Eylül 2022'de bakıma giren Paritex sitesinde hala değişiklik görülmezken, CEO Özgür Serkan Uslu hakkında 76 dolandırıcılık davasının açıldığı fark edildi.