Bakteriyel rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan ve bilinçsiz olarak alınması halinde hayati derecede tehlikeli durumların oluşabildiği ‘antibiyotikler' hakkında İHA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Ankara Şehir Hastanesi Acil Tıp Kliniği Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. Hakan Oğuztürk, “Antibiyotikler mikroorganizmalara karşı elimizdeki en güçlü ilaçlardan biri. Ama bir gerçeğin de kabul edilmesi gerekiyor.
Antibiyotikler mikroorganizmaların tamamına etki gösterecek özelliğe sahip değiller. Sadece bakteriler üzerinde etkililer. Mikroorganizmalar aleminin bakteriler dışında bireyleri de var. Virüsler, mantarlar, bakteriler ve parazitler. Bunlardan sadece bakteri alt grubuna bu antibiyotiklerin etkisinin olduğunu söyleyebiliriz. Toplumda çok sık üst solunum yolu enfeksiyonu olan soğuk algınlığı, grip gibi hastalıklarda ve Covid-19 hastalığı etkeni korona virüslerin kesinlikle antibiyotikle fayda göreceği bir tedavi planı yok. Bu mikroorganizmalar antibiyotikle başa çıkılacak mikroorganizmalar değil. Başta da ifade ettiğim gibi sadece bakterilerin antibiyotikler ile tedavisi mümkün” ifadelerini kullandı.
“Antibiyotiklerin akılcı kullanılması gerekiyor”
Antibiyotiklerin alınabilmesi için hekim onayının mecburi kılındığını hatırlayan Prof. Dr. Oğuztürk, “Antibiyotiklerin de akılcı kullanılması gerekiyor. Çok ciddi anlamda dünyanın birçok ülkesinde yıllardan beri antibiyotiklerin doğru kullanılmaması anlamında birçok açıdan sıkıntılar ortaya çıkmış durumda bu açıdan da akılcı antibiyotik kullanımı bir farkındalık oluşturma anlamında gündemimizde. Ülkemizde de yıllardan beri antibiyotiklerin doğru kullanımı ile ilgili birçok karar alınmış durumda. Siz bir eczaneden rahatlıkla antibiyotik alamazsınız, bunun için bir hekim onayı gerekiyor” diye konuştu.
“Biz acil tıp uzmanlarında ampirik ve tedavi anlamında iki farklı antibiyotik kullanım alanı vardır”
Acil kliniklerde antibiyotik kullanımına da değinen Prof. Dr. Oğuztürk şunları kaydetti:
“Biz acil tıp uzmanlarında ampirik ve tedavi anlamında iki farklı antibiyotik kullanım alanı vardır. Ampirik dediğimiz, biz acil tıp uzmanları herhangi bir hastalığın bakteriyel kökeninin ne olduğunu bilmiyoruz ama klinik anlamda bu enfeksiyonun bir bakteri kaynaklı olduğu kanaatine varmış isek öncesinde antibiyotik veriyoruz. Ama bu her anlamda her zaman verilmiyor. Ciddi bir anlamda aciliyet ve hastalığın ciddiyeti var ise biz bu yola başvuruyoruz. Ama büyük oranda bakteriyel etken laboratuvar ve mikrobiyolojik anlamda tanımlanmışsa o etkene yönelik direkt nokta atışı yapabileceğimiz antibiyotiklerin kullanılması gerekiyor. Bir antibiyotiğin kullanılmasında net bir şekilde o bakterinin izole edilip tanınması ve ona uygun dozda, uygun zaman aralığında, uygun yolla verileceği şeklindeki ayırımların yapılıp en etkin faydalanma yolunun tercih edilmesi gerekiyor.”
“Bu ilaçların kullanımında alerjik bir bünyenin olup olmadığının araştırılması gerekiyor”
Antibiyotiklerin doğru zamanda, doğru dozda ve doğru yolla alınması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Oğuztürk şunları söyledi:
“Bu ilaçların kullanımında alerjik bir bünyenin olup olmadığının araştırılması gerekiyor. Her ilaç her kişide aynı başarıyı göstermez. Bazı insanlarımızın bir şekilde başka hastalıklarının olup olmadığı da hekim tarafından araştırılması gerekiyor. Bu ilaçların çoğu karaciğerden emilip böbreklerden atılıyor. Eğer bu iki organda ciddi anlamda bozukluk varsa ilaçlardan fayda göremeyiz ve aynı zamanda ilaçların da toksik etkileri dolayısıyla ciddi sıkıntılar oluşabilir. Bu kişilerin bu ilaçlara karşı alerjik bir durumunun olup olmadığının belirlenmesi gerekiyor. Gebelik döneminde olup olmadığının belirlenmesi gerekiyor. Yaşa göre de biz 8 yaşındaki veya 70 yaşındaki kişiye her antibiyotiği veremeyiz yaşa göre de ayarlama yapılması gerekiyor. Bir diğer etken de maliyet ve etkinlik. Aynı etkinliği gösterecek olan ilaçlardan maliyet anlamında en uygun olanının hekimlerce tercih edilmesi gerekiyor. Bu tür noktalara dikkat edilmesi gerekiyor.”
“Biz bu antibiyotikleri uygun biçimde kullanmazsak ‘antibiyotik direnci' dediğimiz durum söz konusu olabilir”
Antibiyotiklerin bilinçsiz kullanımı sonucunda ‘antibiyotik direnci'nin oluşabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Oğuztürk, “Biz bu antibiyotikleri uygun biçimde kullanmazsak ‘antibiyotik direnci' dediğimiz durum söz konusu olabilir. Nedir bu? Sizin herhangi bir bakteriye karşı etkin olan ilacı uygun şartlarda kullanmadığınız durumlarda, zamanla bu mikroorganizmalar antibiyotiğe karşı dirençli hale geliyorlar ve bu da insanların tedavisinde ciddi sıkıntılara yol açıyor. İnsanların hastaneye yatışları, yoğun bakıma yatışları ve yaşamını yitirmelerine gidebilecek bir süreç karşımıza çıkabiliyor ve buna ek olarak dünyadaki ülkelerin bir şekilde hastalıklarla mücadelelerde ekonomik sıkıntılara da maliyet etkinliğini ayarlayamazsınız oluşturabilir” açıklamasında bulundu.
“Uygun kullanılmayan ilaçlar ile tabii ki karaciğerde de sorunlar oluşabilir”
Antibiyotiklerin karaciğerde emilip, böbrekte süzülerek atıldığını, dolayısıyla bilinçsiz kullanımın bu organlarda da tahribata neden olabileceğine dikkat çeken Oğuztürk, “Bu antibiyotiklerin çoğunluğu karaciğerden metabolize oluyor ve neticede bu böbrekte de atılım ile ilgili bir süreci izliyor. Eğer biz ilaçları uygun bir şekilde kullanmazsak, doktorun önerisi şeklindeki bir süreci uygulamazsak uygun dozda, uygun zaman aralığında ve uygun yolla verilmesi gerekiyor. Karaciğerde yüklenmeye, böbrekte sıkıntılara sebebiyet verecek ilaca bağlı karaciğer yetmezliği ve ilaca bağlı genel problemlerin karşımıza çıkması söz konusu. Uygun kullanılmayan ilaçlar ile tabii ki karaciğerde de sorunlar oluşabilir. Bunlar hayati derecede önemli olduğu için dikkatli olmak gerekiyor” dedi.
“Antibiyotik direncinin en önemli sebeplerinden bir tanesi de bu”
Antibiyotik kullanımında hastalık belirtilerinin son bulması ile ilaç kullanımının birden bırakılmaması gerektiğini, hekimin önerdiği süre dolana kadar antibiyotiğe devam edilmesi gerektiğini söyleyen Oğuztürk, “Bir konuya da özellikle dikkat etmek gerekiyor. Hekim tarafından antibiyotik kullanımı tavsiye edilen kişilerin, antibiyotiği uygun sürede kullanması gerekiyor. Size 2 haftalık bir antibiyotik kullanılmasını önerildiğinde şikayetlerinizin 4'üncü ve 5'inci gününde geçmesi sonrasında ilacınızı bırakma durumu söz konusu olursa hekimin tavsiyelerine uyulmamış oluyor. Bu birçok sakıncayı da yanında getiriyor. Antibiyotik direncinin en önemli sebeplerinden bir tanesi de bu. Siz etkin faydayı sağlayabilmek için hekimin size söylediği 10, 14 gün veya 3 haftaya uzamış şekildeki antibiyotik tedavileri şikayetleriniz gerilemiş olsa dahi kesmeden sonuna kadar uygulamanız gerekiyor” ifadelerini kullandı.
Utku Şimşek