Batılı ülkelerin Ukrayna'daki savaş nedeniyle uyguladığı yaptırımlar karşısında yeni ihracat destinasyonları bulan Rusya, hali hazırda savaş öncesine göre daha yüksek hacimde ham petrol ve dizel ihracatı gerçekleştirirken, ham petrolünün bir kısmını da yaptırımlardan muaf olan "Kazak petrolü" karışımıyla satıyor.
AA muhabirinin Londra merkezli gerçek zamanlı veri takip şirketi Vortexa'dan edindiği ve Rus ham petrolü ve petrol ürünlerinin Ocak 2016- Haziran 2023 dönemini kapsayan ihracat verilerinden derlediği bilgilere göre, Rusya'nın ham petrol ihracatı söz konusu dönemde günlük en düşük 2,28 milyon varil ile en yüksek 4,02 milyon varil arasında değişkenlik gösterdi.
En yüksek ham petrol ihracatı Mayıs 2019'da, en düşük ise Temmuz 2020'de kayıtlara geçti.
Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'da başlattığı savaş sonrası Batılı ülkeler yüksek seviyede bağımlı oldukları Rus ham petrolü ve petrol ürünlerine ambargo ve tavan fiyat uygulayarak ülkenin ihracat gelirlerini hedef alırken, Rusya yaptırımlar karşısında yeni ihracat destinasyonları bulmak zorunda kaldı.
Avrupa Birliği (AB) ve G7 ülkelerinin Rusya'dan deniz yoluyla taşınan petrole yönelik ithalat yasağı ve varil başına 60 dolar tavan fiyat kararı 5 Aralık'ta devreye girmesine rağmen, özellikle Çin ve Hindistan'ın Rus ham petrol alımlarını artırmasıyla Rusya'nın ihracat hacmi yaptırımlardan beklendiği kadar etkilenmedi.
Rusya'nın savaş başlamadan önce Ocak 2021-Ocak 2022 döneminde ham petrol ihracatı günlük 2,75 milyon varil ile 3,30 milyon varil arasında seyretti.
Savaşın başladığı Şubat 2022'de günlük 3,17 milyon varil olan ham petrol ihracatı, sadece Temmuz ve Aralık 2022'de günlük 3 milyon varilin altını gördü.
Rusya'nın ham petrol ihracatı savaşın bir yılını geride bıraktığı Şubat 2023'te günlük 3,29 milyon varil olurken, Mart 2023'te günlük 3,51 milyon varil, Nisan 2023'te 3,71 milyon varil, Mayıs 2023'te 3,64 milyon varil ve Haziran 2023'te 3,49 milyon varille savaş öncesi seviyenin de üzerine çıktı.
DAHA FAZLA RUS PETROLÜ, KAZAK MENŞELİ PETROLE KARIŞARAK İHRAÇ EDİLİYOR
Öte yandan, Rusya, ham petrolünün giderek artan miktarlarla Kazakistan menşeli petrole karıştırılarak "transit ham petrol" şeklinde satmayı ve böylece yaptırımlardan kaçınmayı da başardı.
Verilerin kapsadığı bu dönemde, transit ham petrol ihracatı Ağustos 2016'da en düşük günlük 635 bin varil, en yüksek ise Mart 2023'te günlük 1,84 milyon varil olarak kayıtlara geçti. Bir başka deyişle, Rus ham petrolünün Kazak petrolüne karışımı savaş öncesindeki seviyeyi aşarak rekor kırdı.
Bu rakam Nisan 2023'te günlük 1,64 milyon varil, Mayıs 2023'te günlük 1,63 milyon varil ve Haziran 2023'te günlük 1,61 milyon varil oldu.
Böylece, Rusya'nın Kazak petrol karışımı dahil toplam ham petrol ihracatı Şubat 2022'de günlük 4,67 milyon varil seviyesindeyken, savaş sonrası günlük 5,3 milyon varilin üzerine kadar çıktı.
Haziran 2023'te ise bu rakam günlük 5,1 milyon varil oldu.
DİZEL İHRACATI REKORA YAKIN SEVİYEDE
Rusya'nın dizel ihracatı ise verilerin kapsadığı dönemde ağırlıklı olarak günlük bir milyon varilin altında seyretmesine rağmen, Şubat 2022'de 1,1 milyon varili gördü.
Savaş sonrasında Batılı alıcıların alternatif arayışına girmesiyle Rusya'nın dizel ihracatı günlük 800 bin varil seviyesine düşse de Kasım 2022 itibarıyla yeniden günlük bir milyon varilin üzerine çıktı.
Rusya, verilerin kapsadığı dönemde en yüksek dizel ihracatını günlük 1,3 milyon varille Mart 2023'te gerçekleştirdi. Rus dizel ihracatı Nisan 2023'te günlük 1,19 milyon varil, Mayıs 2023'te günlük 875 bin varil ve Haziran 2023'te 1,27 milyon varil oldu.
Rus dizel ihracatı da savaş öncesi seviyesine göre daha yüksek hacme ulaşarak alıcı buldu.
AB'nin Rus dizel ve sıvı yakıt (fuel-oil) gibi çeşitli rafineri petrol ürünlerine yönelik ithalat yasağı ve bu ürünlere tavan fiyat uygulaması ise 5 Şubat'ta başlamıştı.
RUS DİZELİNDE ALICI HAVUZU DAHA GENİŞ
Vortexa Başekonomisti David Wech, AA muhabirine, Rus petrolünü Belarus üzerinden Polonya'ya taşıyan Drujba boru hattının kuzey ayağındaki hacmin 2022 sonu itibarıyla deniz yoluyla ihracata kaydırılması sonrası Rusya'nın ham petrol ihracatının yükseldiğini söyledi.
Daha fazla Rus ham petrolünün Kazak menşeli olarak ihraç edildiğini ve böylece ihracatın yaptırımlara takılmadığını ifade eden Wech, "Teknik olarak KEBCO (Kazakistan İhracatı Ham Petrol Karışımı) varilleri Ural petrolü yani Rus petrolüyle aynı. Zaten her zaman aynıydılar ve sadece Ural karışımında Kazak petrolünün payını yansıtıyorlar." bilgisini paylaştı.
Wech, Rusya'nın dizel ihracatının ise çok daha yüksek seyrettiğine işaret ederek, şöyle devam etti:
"Rusya, daha yüksek fiyatla satabildiği ve premium ürünlerin variline 100 dolar tavan fiyat uygulandığı dizel ihracatını artırmak için tüm çabayı gösteriyor. Şu anda dizel, Rusya'nın iyi bir alıcı havuzu yakaladığı tek ürünü. Ham petrol ve diğer petrol ürünlerinde alıcılar Çin ve Hindistan başta olmak üzere birkaç alternatifle sınırlı."
Rusya'nın dün açıkladığı ağustosta gönüllü olarak petrol ihracatını 500 bin varil azaltma kararını da değerlendiren Wech, Rusya'nın martta petrol üretimini günlük 500 bin varil azaltılacağına ilişkin benzer bir açıklama yaptığını anımsattı.
Wech, "piyasa kaynaklarının bu kesintinin tam olarak uygulanmadığını" ifade ettiğini belirterek, "Rusya'nın ham petrol ihracatı yaz aylarında sezonluk olarak azalır. Bu da genellikle iç talebin daha yüksek olması ve petrol sahalarındaki bakımlardan kaynaklanıyor. Bu nedenle, Rusya'nın ihracatınki bu sezonluk düşüşü, ilave ve gönüllü kesinti gibi satmaya çalıştığını düşünüyorum." dedi.
Rus haber ajansı TASS'ta dün yer alan habere göre ise Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, ülkesinin ağustosta gönüllü olarak petrol ihracatını günlük 500 bin varil azaltma kararı aldığını duyurmuştu.