Osmanlı Devleti zamanında altın çağını yaşayan ve son yüz yıldır yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan savatlı gümüş işlemeciliği, Vanlı ustaların ellerinde gelecek kuşaklara aktarılıyor.
Van’da yaklaşık 2 bin 800 yıllık geçmişi olan savatlı gümüş işlemeciliği, usta ellerde gelecek kuşaklara aktarılıyor. Oldukça zahmetli bir işçiliği olan ve bu yüzden ‘sebat’ olarak adlandırılan savat işletmeciliği, Van’daki ustaların ellerinde 450 derecelik ateşte pişerek gümüşe işleniyor. Ustası olmamasından dolayı yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalan savat gümüşçülüğü, 90’lı yıllarda yeniden küllerinden doğmuş ve 2017 yılında ise yapılan çalışmalarla tescil almıştı. Van’daki ustaların ellerinde yeniden hayat bulan savat gümüşçülüğü, yeni kuşaklara aktarılacak.
Urartu dönemine ait olan savatın o dönemlerde sadece Van’da yapılan kadim bir sanat olduğunu belirten devlet sanatçısı unvanını sahip 42 yıllık savat ustası Sadık Binici, daha sonra Selçuklu ve Osmanlı döneminin ardından günümüze kadar geldiğini söyledi. Van’da savat gümüşçülüğün son temsilcileri olarak bu işi yaptıklarına dikkat çeken Binici, “1915 yılına kadar Van’da 123 atölye var. Başka atölyeler de var ama kayıtlı olan 123 atölye var. Çoğu fotoğraflara baktığımızda her atölyede 10 ila 20 arasında insan çalışıyor. Yani çalışan usta sayısı, o zamanki nüfusun yüzde 5-6’sına tekabül ediyor. Dolayısıyla Van için büyük bir gelir kaynağı. Günümüzde ise sadece 2 tane atölye var. Biz de onlardan biriyiz” dedi.
Savat gümüşe Urartu, Selçuklu ve Osmanlı modellerinin yanı sıra bölgeye ait olan değerleri işlediklerini aktaran Binici, “Ters lale, Van kedisi, doğadaki çiçek türlerini işliyoruz. Eski tekniğe göre yapıyoruz. 3 bin yıl önceki teknikle birebir uyuşmasa bile ona çok yakın” ifadelerini kullandı. “15-20 kişiye öğrettikten sonra ölüp gitmek güzel olur”
Gümüşü İstanbul’dan, kurşun, bakır ve kükürdü ise Van’dan temin ettiklerini belirten Binici, bundan sonra gümüşün ortalama 25 işlemden geçtiğini ifade etti. Savat gümüşün gelecek nesillere aktarılması noktasında çalışmaların başlatıldığını da sözlerine ekleyen Binici, “Şu anda yanımda çalışan 4 kişi var. Bundan sonraki süreçte Van Valiliği veya Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) ile birlikte iyi bir çalışma olursa bu işi 15-20 kişiye öğrettikten sonra ölüp gitmek daha güzel olur” şeklinde konuştu. “Savat gümüşü işlerken o dönemi hissettim”
17 yılık savat ustası Selma Uçar ise “Çok severek yaptığım bir iş. Zor, meşakkatli ve sabır gerektirin bir iş ama kültürümüzün bir mirası. Bunu yaşatmak için elimden geleni yapmaya çalışıyorum. Her gün yaptığımız ürünün ayrı ayrı güzel dönüşleri oluyor. Beğenilmesi, bizim için güzel bir duygu ve bu işi sevmemize daha çok vesile oluyor. İşlerken o dönemi hissettim ve sanki o dönemdeyim. Bu çok güzel bir duygu” dedi.