19. Yüzyılda Bir Devrim Günü
• 1814 – Napolyon’un Dönüşümü:
Koalisyon güçlerinin Fransız İmparatoru Napolyon Bonapart’ın başkenti Paris’e girmesi, Napolyon’un tahtı bırakmasına ve sürgüne gönderilmesine zemin hazırladı. Bu gelişme, Avrupa’daki güç dengelerinin köklü bir şekilde değişmesine neden oldu.
• 1842 – İlk Anestezi Uygulaması:
Amerikalı cerrah Dr. Crawford Long, bir ameliyat sırasında eter kullanarak ilk anestezi uygulamasını gerçekleştirdi. Bu icat, cerrahi müdahalelerin ağrısız ve güvenli hale gelmesinde devrim yarattı.
• 1856 – Kırım Savaşı’nın Sonu:
Rusya, Osmanlı İmparatorluğu, Birleşik Krallık ve Fransa arasında imzalanan Paris Antlaşması ile Kırım Savaşı sona erdi. Bu anlaşma, Karadeniz’deki güç dengelerini yeniden belirledi.
• 1858 – Silgili Kurşun Kalemin Patenti:
Amerikalı mucit Hymen Lipman, silgili kurşun kalemin patentini alarak, yazı ve çizim teknolojilerinde önemli bir yeniliğe imza attı.
Eğitimden Coğrafyaya ve Monarşiye Dönüş
• 1863 – Darüşşafaka’nın Kuruluşu:
Türkiye’de eğitim alanında açılan ilk sivil toplum kuruluşlarından biri olan Darüşşafaka, yetim ve dezavantajlı çocuklara eğitim fırsatı sunmak amacıyla hayata geçirildi.
• 1863 – Yunanistan’da Monarşi Değişimi:
Aynı gün, Danimarka Prensi Wilhelm Georg’un Yunanistan Kralı olarak taç giymesi, ülkenin monarşik yapısının şekillenmesinde önemli bir rol oynadı.
• 1867 – Alaska’nın Satın Alınması:
ABD Dışişleri Bakanı William H. Seward önderliğinde, Rusya İmparatorluğu’ndan Alaska’nın 7.2 milyon dolarlık alışverişle satın alınması, başlangıçta eleştirilse de sonradan stratejik ve ekonomik bir başarı olarak tarihe geçti.
20. Yüzyılın Çalkantılı Dönemleri
• 1918 – Bakü Mart Olayları:
Bakü ve çevresinde, etnik gerilimlerin alevlendiği çatışmalar başladı. Ermeni, Azeri ve yerel güçler arasındaki bu mücadele, bölgenin politik yapısını uzun süre etkiledi.
• 1945 – II. Dünya Savaşı’nın İzleri:
Sovyet kuvvetlerinin, Nazi yönetimindeki Avusturya’nın başkenti Viyana’ya girişi, savaşın son evrelerindeki önemli gelişmelerden biri olarak kabul edildi.
• 1951 – Casusluk Davalarında Tartışma:
ABD’de, Ethel ve Julius Rosenberg çifti, Sovyetler lehine casusluk yapmakla suçlanarak idam kararı aldı. Bu dava, Soğuk Savaş’ın en çarpıcı ve tartışmalı olaylarından biri olarak hafızalarda yer edindi.
• 1951 – Bilgisayar Devriminin İlk Adımı:
Remington Rand tarafından geliştirilen ve UNIVAC I adı verilen ilk ticari bilgisayar, ABD Nüfus Sayım Dairesi’ne teslim edilerek bilgi işlem çağının kapılarını araladı.
• 1964 – Kıbrıs Cumhuriyeti’nin İlanı:
Kıbrıs, 1960’ta bağımsızlığını kazandıktan sonra, 30 Mart 1964 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ilanıyla yeni bir siyasi döneme girdi. Adada Türk ve Yunan toplumları arasındaki ilişkilerde belirleyici bir gelişme yaşandı.
• 1971 – Ezanın Türkçe Okunması Önerisi:
Türkiye’de, Senato’ya sunulan ezanın yeniden Türkçe okunması teklifine rağmen, tartışmalar sürerken orijinal Arapça metin kullanılmaya devam etti.
• 1972 – Kızıldere Olayı ve Vietnam Savaşı:
Bir yandan, Tokat’ın Niksar ilçesi Kızıldere köyünde Mahir Çayan ve arkadaşlarının yaşadığı trajik olay, diğer yandan ABD’nin Vietnam Savaşı kapsamında Kuzey Vietnam’a yönelik hava saldırıları, askeri ve toplumsal hafızalarda derin izler bıraktı.
• 1981 – ABD Başkanı Reagan’a Suikast Girişimi:
Washington, DC’de gerçekleşen suikast girişiminde ABD Başkanı Ronald Reagan ağır yaralandı. Olay, Amerikan güvenlik politikalarının yeniden gözden geçirilmesine yol açtı.
Yeni Yüzyılda Siyasi ve Küresel Dönüşümler
• 1994 – İsrail ile Ürdün Barış Anlaşması:
46 yıllık düşmanlığın ardından İsrail ile Ürdün arasında imzalanan barış anlaşması, Orta Doğu’daki dengelerin yeniden belirlenmesinde önemli bir mihenk taşı oldu.
• 1998 – Kıbrıs ile AB Üyelik Görüşmelerinin Başlaması:
Avrupa Birliği, Kıbrıs Cumhuriyeti ile üyelik müzakerelerine başlayarak adadaki siyasi ve ekonomik yapının geleceğini şekillendirecek sürecin tohumlarını ekti.
• 2002 – Orta Doğu’da Askeri Operasyonlar:
İsrail’in, Batı Şeria’daki operasyonları çerçevesinde Filistinli direnişle çatışması, bölgede devam eden anlaşmazlıkların bir yansıması olarak uluslararası gündeme yansıdı.
• 2015 – Terörle Mücadelede Kritik Adım:
Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK’ya yönelik başlattığı operasyonlarla terörle mücadelede önemli bir seferberlik örneği sergiledi; bu gelişme, Türkiye’nin iç güvenlik politikalarını yeniden şekillendirdi.
• 2020 – Küresel Sağlık Krizi: COVID-19 Pandemisi:
Salgının dünya genelinde hız kazanmasıyla birlikte, pek çok ülke 30 Mart 2020 itibarıyla karantina önlemlerini artırdı. COVID-19, sağlık, ekonomi ve toplum üzerinde derin etkiler bıraktı.
• 2022 – Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Çatışmaları:
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri harekâtı, 30 Mart 2022’de de şiddetini korurken, uluslararası arenada güvenlik ve gıda krizlerine yol açan geniş kapsamlı çatışmaların fitilini ateşledi.
Bugün ve Gelecek
30 Mart, geçmişten günümüze pek çok farklı alanda kritik dönüşümlere sahne olmuştur. 19. yüzyılın askeri ve bilimsel devrimlerinden, 20. yüzyılın savaşları, siyasi çalkantıları ve teknolojik atılımlarına; 21. yüzyılın küresel krizleri ve siyasi yeniden yapılanma süreçlerine kadar bu gün, tarih sahnesinde unutulmaz izler bırakmıştır. Bugünün olayları, geleceğe ışık tutarken, geçmişin derslerini de yanımızda taşımamızı sağlamaktadır.
⸻
Bu kapsamlı derleme, 30 Mart’ın dünya tarihindeki yerini ve bugünkü uluslararası ilişkiler, teknolojik gelişmeler ile toplumsal dönüşümlere etkisini gözler önüne sermektedir. Her ne kadar yeni yüzyılda yaşanan gelişmelerle birlikte tarih yazımı devam etse de, 30 Mart’ın anıtsal olayları, insanlık tarihinin önemli bir parçası olarak hafızalarda yerini korumaktadır.