Trabzon’da tarihi kalıntıların ortaya çıkartılması yönünde çalışmalar farklı noktalarda devam ederken Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Doç. Dr. Coşkun Erüz, kapsamlı yapılacak çalışmalarla bir çok tarihi kalıntıların daha ortaya çıkabileceğini söyledi.
Trabzon’un Ortahisar ilçesi Tabakhane Vadisi’nde Büyükşehir Belediyesi’nin pazaryeri ve otopark projeleri inşaatlarında surun doğusu ile Kuzgundere Vadisi’nde yapılan kazı çalışmasında ortaya çıkan Roma ve Bizans dönemine ait yapılar koruma altına alınırken, Roma döneminde yapıldığı tespit edilen rıhtım, sur, anıtsal kapı için açık hava müzesi çalışmaları sürüyor.
Ortahisar ilçesine bağlı Pazarkapı Kaleboyu mevkiinde Büyükşehir Belediyesi’ne ait otopark inşası öncesi arkeojeoradar ve sismik çalışmalarla tespit edilen kalıntılar için müze tarafından yapılan sondaj kazı çalışmasında antik Roma rıhtım yapıları, kale koruma amaçlı hendek duvarı ve anıtsal yapılara ait toprak altı kalıntılarla Trabzon’un tarihi geçmişi bir kez daha gün yüzüne çıkmıştı. Otopark alanında 5 farklı noktada yapılan sondaj kazı çalışmasında ortaya çıkan M.Ö ve sonrası Roma dönemine ait yapılar nedeniyle otoparkın çevresi kapatılarak güvenli hale getirilmişti. Toprağın 4-6 metre altından çıkan yapılar için süren kazı çalışmalarında Roma İmparatoru Hadrianus (MS 117-135) dönemine ait şehrin antik liman surlarının güneydoğu köşesine ait kalıntılar, Doğu Roma İmparatoru Justinyanus dönemine ait milattan sonra 6. yüzyıl olarak tarihlendirilen sur duvarının bir bölümü ve Geç Bizans-Komnen dönemi olarak bilinen 1461 öncesi döneme tarihlendirilen 150 metre uzunluğunda, 5-7 metre yüksekliğe sahip savunma ve savunma dışı su yolu, gemi barınağı olarak kullanılmış olan su dolu hendeğin duvarı ortaya çıkmıştı.
Yine Ortahisar ilçesindeki Zağnos Vadisi içerisinde yer alan İçkale ve Yukarıhisar bölgesinde yürütülen arkeolojik kazının 1. etabında obsidyenden yapılmış kesici alet, 80 adet farklı dönemlere ait sikke, seramik malzemeler, Osmanlı dönemine ait tarihi parçalar ve IV. İoannis döneminde yapıldığı düşünülen bir duvar kalıntısı ile Roma dönemine ait olduğu tahmin edilen 2 basit kiremit mezar bulunmuştu. Zağnos Vadisi içinde yer alan İçkale’de tarihi kalıntıların çıkarılması için vurulan kazmalar meyvesini verirken, ilk etap kazı çalışmalarında 80 adet farklı dönemlere ait sikke ve Roma dönemine ait olduğu tahmin edilen basit kiremit mezar bulunmuştu.
Seramik malzemeler, Osmanlı döneminde oluşturulmuş bir hazire, amforalar, pitoslar, çatı kiremit parçaları, yangın lokasyonu ve tunç şamdan kaidesi gibi eserlerin bulunduğu arkeolojik kazıda 4. John döneminde yapıldığı düşünülen bir duvar kalıntısı da tespit edilirken, Bizans, Roma, Osmanlı ve Helenistik dönemlere ait birçok eserin daha bulunabileceği değerlendirilen bölgede sonlandırılan kazı çalışmaları bu yılın Temmuz ayında yeniden başlanacağı belirtildi. "Arkeolojik park yada arkeolojik gösterim alanı yapılacak"
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Doç. Dr. Coşkun Erüz, Pazarkapı ve Moloz mevkiinde toprağın altında halen tarihi kalıntıların bulunabileceğine dikkat çekerek bu yöndeki çalışmaların daha kapsamlı bir şekilde sürdürülmesi gerektiğini söyledi.
Erüz, yapılacak kazı çalışmalarıyla limana ait tarihi kalıntıların ortaya çıkabileceğine dikkat çekerek “Trabzon’a ait 2 bin 400 yıllık kaydedilmiş kentin varlığına, tarihine, kalesine, limanın varlığına dair kaydı olan bir şehir. Bu 2 bin 400 yıllık limanı kalesi nerede derseniz, kalesi bugünkü yerinde. Limanı bugünkü Moloz dediğimiz mevkiinin Pazarkapı ve Moloz’un bulunduğu alanda. Eğer bu bölgenin altı kazınırsa limana ait mendirek yapılar hala toprağın altında, çıkartılabilir. Belediyenin daha önce yapmış olduğu Kaymakamlık ve Belediye binaları sırasında antik liman veyahut ta öncesine yapılara ait kalıntılar çıkmıştı. Ama ne yazık ki kentsel duyarlılığa rağmen tepkilere rağmen kazılarda o yapıların bir kısmı kırılıp atıldı. Sonrasında ikinci kademe yine o bölgede Kadınlar Pazarı dediğimiz Pazarkapı’nın surların doğu kısmında yapılan kazı sırasında yine kalıntılar ortaya çıktı. Bu sefer o antik surlar ve antik yapılara ait izlerin daha geniş boyutlu yapılar ortaya çıkınca surların altında o bölgede sağ olsun Büyükşehir Belediye Başkanının biz zatî, şahsi müdahalesi ve ilgisiyle orada rıhtım olduğunu bildiğimiz, düşündüğümüz bir alanda arkeolojik park yada arkeolojik gösterim alanı şeklinde bir alan düzenlemesi için bir boşluk bırakıldı. Aynı şekilde yapılaşma yapılırken, zaten kalenin önünde de boşluk bırakılmıştı" dedi. "Trabzon’u Roma’ya getirmek demek turizmi Trabzon’a getirmek demek"
Söz konusu alanda uzmanlar nezdinde kazı yapıldığını belirten Erüz, “Orada da şuanda müze müdürlüğü ve üniversitemiz uzmanlarının denetiminde kazı yapılıyor. Yapılan kazı sonrasında ortaya çıkacak olan taşınır veya taşınmaz kalıntılar raporlanacak, belgelenecek ne oldukları net olarak bilimsel tekniklerle açıklanacak. Sonrasında o alanı sayın başkanın dediği gibi inşallah bir aksilik olmazsa bir açık hava müzesi şeklinde o alan Trabzon’un Roma’ya açılan kapısı şeklinde planlanacak ve hem Maraş Caddesinin üst kısmında Tabakhane Vadisinin içinde hem de Kadınlar Pazarının arkasındaki alanla birlikte orası 1300’lerde yapılmış olan sur duvarının altında da aslında aynı yapıların devamı olması çok büyük muhtemel. Mutlaka Pazarkapı’nın ikinci kentsel dönüşüm kısmı yapılırken orada da mutlaka arkeologların sondaj yaparak önce jeofizik yöntemiyle zeminin taranması akabinde arkeolojik sondajlar yapılmak suretiyle tarihi yapıların belirlenip ondan sonra üzerine kentsel dönüşüm planları ve projeleri yapılmasında fayda var. Trabzon 2 bin 400 yıllık kadim bir kent. Roma, Bizans ve Osmanlı’da eyalet başkentliği yapmış , Kommen kralı zamanında başkentlik yapmış bir coğrafya. Dolayısıyla coğrafyanın başkentidir bu başkente yaraşır şekilde Trabzon’un tarihini açığa çıkartıp mutlaka müzeleştilmesi ve halka sunulması gerekiyor. Çünkü Trabzon’u Roma’ya getirmek demek turizmi Trabzon’a getirmek demek. Trabzon’da bacasız sanayi dediğimiz turizm sayesinde daha çok insanın kültür turizminden para kazanması anlamına geliyor. Trabzon’da şu anda maalesef kültür turizminin adı yok, bunun adını koymakta Roma ile başlatmak gerekiyor ki; sağ olsun sayın belediye başkanımız ve valimiz de bu konuda duyarlı. Para mı kültür derken işin arasına karışıyoruz şu anda biz kültürü ön plana çekersek tarihi açığa çıkarırsak eminim bir sonrasında para da peşinden gelecek” diye konuştu. "Amacımız Trabzon’a bir arkeoloji müzesi kazandırmak"
Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Zorluoğlu ise hedeflerinin Trabzon’a mutlaka bir arkeolojik müze kazandırmak olduğunu ifade ederek kazı çalışmalarını kendi dönemlerinde başlattıklarını belirtti.
Zorluoğlu, “Trabzon tarihinde Ortahisar bölgesinde kazı çalışmalarını ilk biz başlattık. Bundan önce bu şekilde bir çalışma görmedik. Yukarı hisarda da var. Kadınlar Halinde bilimsel bir şekilde uzman arkadaşlar çalışıyor. Bunların daha da artırılması lazım. Trabzon’un arkeolojik anlamda mutlaka daha fazla çalışma görmesi lazım. Hedefimiz bu çalışmaların neticesinde Trabzon bir arkeoloji müzesi kazandırmak. Trabzon 4 bin yıllık tarihe sahip bir şehir olarak bir arkeolojik müzeyi hak ediyor ancak arkeolojik müze olabilmesi için bir takım tarihi eşyaların kazılarda elde edilmesi lazım. Dolayısıyla müzeye dışardan bir şey getirecek halimiz yok. Bunlar kıymetli işler” diye konuştu.