Rusya'nın Ukrayna'yı işgali rekor düzeyde uydu görüntüsü kullanımını da devreye soktu. Bu görüntüler sahadaki gelişmelere dair benzersiz bir görüş sunuyor.
Kyle Glen bir proje yöneticisi ve sıra dışı bir hobisi var: Ukrayna'ya karşı saldırıya geçen Rus birliklerinin ilerleyişini takip etmek.
Glen, Twitter'da 400 binden fazla takipçisi olan Conflict News hesabının kurucu ortağı. Bu sayfa, farklı çevrimiçi kaynaklardan toplanan, kamuya açık fotoğrafları ve çatışma videolarını derleyip paylaşıyor.
Glen, geçen yılın başından beri, "açık kaynak istihbarat topluluğu" olarak bilinen bir grupla birlikte, Ukrayna ve çevresindeki Rus askeri faaliyetlerini yakından izliyor.
Sınırdaki bir askeri yığınaktan gelen görüntülere atıfta bulunarak, "Sıfırdan büyük bir yığınağa dönüşmesini izledik ve işgalden bir gün önce yine sıfırlandı." diye hatırlıyor.
Yaklaşık bir ay önce başlayan Ukrayna savaşı muhtemelen bugüne kadar benzeri görülmemiş boyutlarda sosyal medya üzerinden içerik paylaşılmasıyla sonuçlandı. Bu paylaşımlar arasında, birlik hareketlerini ve şehirlere verilen şok edici hasarı belgeleyen uydu fotoğrafları da var.
Yörüngedeki uydular tarafından çekilen fotoğraflar son olarak, yok edilmiş Rus helikopterlerini, Mariupol'daki bir alışveriş merkezine ve yerleşim bölgelerine yönelik büyük hasarı ve Karadeniz'de yanan bir sivil tanker gemisini gösteren görüntüler yakaladı.
Planet ve Maxar gibi kendi uydularını fırlatan ve işleten özel şirketler, çatışma bölgesinden çok sayıda uydu görüntüsü dağıttı.
Bu görüntülerin paylaşılması sayesinde, hem kamuoyu hem de askeri analistler Ukrayna'daki durumu ve Rusya'nın işgalci silahlı kuvvetlerinin ilerlemesini binlerce kilometre öteden ölçmeye çalıştı.
Glen, uydu görüntülerinin Suriye'deki savaş da dahil olmak üzere daha önceki çatışmalar sırasında çevrimiçi olarak erişilebilir olduğunu söylüyor. Ancak o dönemde alınabilen görüntülerin Ukrayna'dan yaklaşık iki haftada gelen görüntülerin miktarıyla karşılaştırıldığında "okyanusta damla" gibi kaldığını söylüyor.
Peki, ne değişti?
Hükümet ve istihbarat teşkilatına ait uydular gizli olarak sınıflandırılan görüntüleri uzun süredir elde ederken, ticari firmalar kendilerine ait görüntüleri satabiliyorlardı. Ve şimdi, bu materyal çevrimiçi olarak kolayca erişilebilir hale geldi.
Orman yangınlarından mahsullerin durumuna ve gemilerin hareketine kadar hemen her şeyi izlemek için uydu görüntülerini kullanan çok sayıda işletme ve kuruluş var. Uydu ve Uzay endüstrilerine odaklanan Quilty Analytics araştırma şirketinin ortağı Chris Quilty, yörüngedeki ticari uyduların sayısında yaşanan büyük artışın veri paylaşım olanaklarını önemli ölçüde artırdığını söylüyor:
"Gökyüzünde daha çok göz var."
Kullanıcılar, uydularla toplanan yüksek kaliteli resimleri kilometrekare başına 10 dolara kadar bir fiyattan satın alabiliyor.
Bu görüntülerin çözünürlüğü zemin seviyesinde 30 santimetrekarelik bir alandaki küçük ayrıntıları yakalayabilecek kadar yüksek olabiliyor. Bu ayrıntı düzeyi, araçların ve yol işaretlerinin tanımlanmasını mümkün kılıyor.
Operatörler ayrıca uyduları belirli yerleri 24 saatte birçok defa tarayacak şekilde programlayabiliyor ve küçük değişiklikleri bile neredeyse meydana gelir gelmez yakalayabiliyor.
Son yıllarda ne değişti?
Teknoloji ilerledikçe kamuoyunun uydu görüntülerine ilgisi arttı.
Chris Quilty, "Uyduların görüntü alma yeteneği büyük bir değişim göstermedi ama kullanıcıların bu verileri alma ve kullanma konusundaki istekliliği ve şekli değişti" diyor.
Teknolojik yenilikler sayesinde daha karmaşık ve Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) adı verilen görüntüler alınabiliyor. Bu görüntülerin yorumlanması optik bir mercekle çekilmiş bir fotoğraftan daha zor olabiliyor.
Uydular, bulut örtüsünün ardından bile SAR görüntülerini yakalayabiliyor. Ortaya çıkan siyah beyaz resimler, tanklar da dahil olmak üzere araçları parlak sıralı noktalar şeklinde gösterebilir.
Glen, bu tür görüntülerin kendisine ve onun gibi insanların Ukrayna işgalinin başlangıcını izlemesine yardımcı olduğunu söylüyor.
Georgetown Üniversitesi Güvenlik ve Gelişmekte olan Teknoloji Merkezi'nde analiz bölümünden Rita Konaev, uydu görüntülerinin "10 ila 15 yıldır modern harp teknolojilerinin bir yönü olduğunu, ancak ölçeğin [bu sefer] farklı olduğunu ve erişilebilirliğin değiştiğini" söylüyor ve "Uydu görüntülerinin işgallerle ilgili dezenformasyonla mücadeleye yardımcı olduğunu" belirtiyor.
Dr. Konaev, "Kiev gibi Avrupa şehirlerinin mimarisi Batı dünyasına çok tanıdık. Bu aşinalık, Orta Doğu'daki ve daha uzaklardaki savaşların aksine, Batı'nın işgale tepkisini etkilemiş olabilir"diyor.
Glen, Conflict News ve benzeri sosyal medya hesaplarının takipçilerinin, çevrimiçi kaynakları kontrol ederek uydu görüntülerini doğrulayabileceklerini söylüyor:
"Kanıtları mümkün olduğunca tarafsız bir şekilde daha geniş bir kitleye sunabilir ve insanların kendi sonuçlarına varmasını sağlayabilirsiniz."
Bazı özel şirketler yörüngeden çekilen karmaşık görüntüleri - neredeyse gerçek zamanlı olarak - doğrudan Ukrayna ordusuyla paylaşıyor. Kanadalı firma MDA buna bir örnek.
Dr Konaev, uydu görüntülerinin, binlerce kilometre ötede meydana gelen olaylara ilişkin benzersiz bir bakış açısı sunduğunu ve bunun bu görüntülere olan ilgideki artışı kısmen açıkladığını söylüyor.
Ancak bu kadar ayrıntılı görüntülerin bu kadar yaygın olarak kullanılabilir hale getirilmesinin bazı önemli sonuçları olabilir.
Orduların sosyal medyanın dışında kullandıkları oldukça geniş istihbarat kaynakları var. Ancak Twitter veya Facebook'ta paylaşılan birlik hareketleriyle ilgili uydu görüntülerinin, sahadaki operasyonel kararları nasıl etkileyebileceği bilinmiyor.
Dr. Konaev, "Ölüm kalım meselesi olan kararları etkilemesi olası" diyor.
Glen bu olasılığın farkında ancak paylaştığı bir görüntünün nihayetinde ölümcül bir saldırıya mı yoksa cephede bir çatışmaya mı yol açacağını asla bilemeyecek:
"Beni tereddütte bıraktığını söyleyemem, ama bunun bir olasılık olduğunun farkındayım" diyor ve ekliyor: "Ve bu durumla barıştım."