Düzce Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Koç, "Bireyin aç karnına gereğinden daha fazla alışveriş yapmasına nedeni fizyolojik ve psikolojiktir" dedi.
Açlık hissinin bireylerin alışveriş davranışlarını nasıl etkilediğine dair önemli değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Mustafa Koç, Ramazan ayı boyunca davranışa dönüştürmemiz gereken empati kavramına dikkat çekti. Aç karınla ihtiyaç duyulandan daha fazla alışveriş yapmanın nedenlerini iki başlık altında toplayan Mustafa Koç, "Bunlardan birincisi fizyolojik nedenler ikincisi ise psikolojik nedenlerdir. Fizyolojik olarak kan şekerinin düşmesi bireyin, sağlıklı düşünmesini engelleyebilmektedir. Örneğin, daha önce yemediğiniz bir yiyeceği aç denemek istersiniz fakat eve gidip açlık giderildikten sonra yaptığınız bu alışverişin gereksiz olduğunu anlarsınız. Bireyin aç karnına gereğinden daha fazla alışveriş yapmasına neden olan ikinci faktör ise psikolojiktir. Bireyin aç olması ve buna bağlı olarak hissedilen açlık duygusu alışveriş davranışlarını belirleyen temel faktör haline gelmektedir" ifadelerinde bulundu.
Psikolojik faktörlerin, bireyin alışveriş kararlarını büyük ölçüde etkilediğini öne süren Koç, "Bir davranışın ortaya çıkma sürecinde birey önce bir şeyi ister, ancak bu istek henüz ihtiyaç haline dönüşmediği sürece kararlarını etkilemez. Açlık ilerledikçe bu istek, ihtiyaç halini alır ve bireyin tüm dikkati bu ihtiyaca odaklanır. Bunun sonucunda dürtü ve motivasyon devreye girer, birey ihtiyacını karşılamak için alışveriş yapmaya yönelir. Ancak bu sürecin farkında olunmadığında, alışveriş kararları mantıktan çok duygularla alınır ve gereksiz harcamalar kaçınılmaz hale gelir" ifadelerinde bulundu. Açlık alışveriş kararlarını nasıl şekillendiriyor?
Dürtüyü genel uyarılma hali olarak tanımlayan Prof. Dr. Mustafa Koç, uyarılma aşamasından sonra bireyin bu ihtiyacı giderme konusunda motive olduğunu ve bu ihtiyacını giderecek davranışlar göstermeye hazır olduğunu söyledi. Açlığın bireyin davranışlarını etkileyeceğine vurgu yapan Koç, "Bireyin aç olmasına rağmen gerektiği kadar ve bilinçli bir alışverişin yapılabilmesi için bu sürecin farkında olması gerekmektedir. Çünkü birey, davranışlarını etkileyen faktörlerin farkında olmazsa davranışlarını kontrol edebilmesi neredeyse imkansızdır. Eğer birey, bu sürecin farkında olamaz ise yapacağı alışverişte kararları mantıklı olmaktan çok duygusal olacaktır. Duygularla davranmak her zaman bireyi istenen sonuçlara ulaştırmaz. Bunun sonucu olarak aç olan birey doymayacağını, aldıklarının hepsini yiyebileceğini düşünerek alışveriş yapmaktadır" dedi. "Her alışverişte dikkatli olmak, milli servetimizi korumanın en temel şartıdır"
Aç olan bir birey için bütün yiyeceklerin bir uyarını haline geldiğine değinen Koç, bu uyarıcıların bol olduğu ortamda bulunan bireylerin farkında olmadan gereğinden fazla alışveriş yapmak zorunda kaldıklarını sözlerine ekledi. Yalnızca Ramazan ayında değil her alışverişte dikkatli harcama yapmanın milli servetimizi korumanın en temel şartı olduğunun altını çizen Mustafa Koç, "En ucuz enerji, tasarruf edilen enerjidir. Bu sözdeki temel anlayış bütün harcamalar için geçerlidir. Tasarruf etmek cimrilik etmek ya da paylaşmamak değildir. Tasarruf etmek haddimizi aşmadan ihtiyaçlarımızı karşılamanın yanında başkalarının da ihtiyaçlarına duyarlı olmak demektir" şeklinde konuştu. Bilinçli alışveriş için öneriler
Ramazan ayında ve genel olarak bilinçli tüketici olmanın önemine vurgu yapan Prof. Dr. Mustafa Koç, açlık nedeniyle yapılan plansız alışverişleri önlemek adına bazı önerilerde bulundu:
"Alışverişe tok karınla çıkın: Açlık hissi, yüksek kalorili ve gereksiz ürünlere yönelme eğilimini artırmaktadır. İftar sonrası yapılan alışveriş, daha bilinçli seçimler yapmaya yardımcı olacaktır.
Alışveriş listesinden şaşmayın: Planlı alışveriş, gereksiz harcamaların önüne geçerek maddi ve manevi tasarruf sağlamaktadır.
Yanınızda yeterli miktarda para bulundurun: İhtiyaç duyulan ürünler için belirlenen bütçeye sadık kalmak, alışverişi kontrol altında tutmaya yardımcı olur.
Market ve pazarlara sakin saatlerde gidin: Kalabalık ortamlar, bireylerin başkalarının tercihlerini gözlemleyerek gereksiz alışveriş yapmasına neden olabilir.
Son kullanma tarihlerini kontrol edin: Açlıkla yapılan alışverişlerde dikkat dağınıklığı arttığından, son kullanma tarihi geçmiş ya da gereksiz ürünler alınabilir.
Geçmiş alışveriş deneyimlerinden ders çıkarın: Önceki Ramazanlarda yapılan alışverişler gözden geçirilerek, gereksiz harcamaların önüne geçilebilir.
Kredi kartı kullanımına dikkat edin: Harcama sonrası alışveriş fişlerini saklamak ve fiyat kontrollerini anında yapmak, gereksiz borçlanmaların önüne geçmek açısından önemlidir."
