Antalya’nın Akseki ilçesi Alaçeşme mahallesinde Antalya Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun 2008 yılında koruma altına aldığı 7 evden 5 tanesi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Mirasçılar arasındaki anlaşmazlıklar ve yüksek maliyetli restorasyonlar sebebiyle bazıları 300 yıllık geçmişe sahip tarihi düğmeli evler zamana direnemeyip yıkılıyor. “Resmi kayıtlarda yaklaşık 800-900 yıllık bir köy”
Resmi kayıtlarda yaklaşık 800-900 yıllık bir köy olan Alaçeşme’de Osmanlı sivil mimarisinin en güzel örneklerinin yer aldığı ve günümüze kadar ulaşan tarihi düğmeli evlerinin birçoğu yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Çok az sayıda düğmeli evin restore edilerek ev olarak kullanılıp bazılarının otel olarak işletildiği Antalya’nın Akseki ilçesinde sahipsiz kalan düğmeli evler bir bir zamana yenik düşüyor. Restorasyon maliyetlerinin yüksekliğinden, ayrıca mirasçıların anlaşamamasından dolayı bir çok mahallede evler yıllar içerisinde göçmeye başlarken, bazıları ise bakımsız bir şekilde ayakta kalmaya çalışıyor. “Alaçeşme mahallesinin tarihi”
Alaçeşme mahallesi muhtarı Hasan Uluğkay, “Alaçeşme, resmi kayıtlarda 800-900 yıllık tarihe sahip, Yörükler ve Rumlar köy sakinleri arasındaydı. Osmanlı kayıtlarında "Alakilise" veya "Alakilisa" diye geçer. Bu isim köyde eskiden yer alan ve bakımsızlıktan yıkılan işlemeli Rum kilisesinden gelir. İl Meclisince ismi "Alaçeşme" olarak değiştirildi, 1928 yılında Dahiliye Vekâleti kayıtlarında da "Alaçeşme" ismiyle yer aldı” dedi. “Mahalle halkının birçoğu yıllar önce göç etmiş”
Alaçeşme Mahallesi Muhtarı Hasan Uluğkay, mahallenin çocukluk yıllarında 55-60 yıl önce çok kalabalık olduğunu ve bir çok insanın iş bulmak için köyden Antalya, Aydın, Milas, İzmir, İstanbul gibi yerlere yerleştiklerini söyledi. Başka şehirlere göç eden ailelerin evlerinin boşalması nedeniyle bakımsızlıktan onlarca tarihi evlerin yıllar içerisinde çöktüğünü, çok az sayıda düğmeli evin kaldığını söyledi. “2008 yılında 7 tarihi ev koruma altına alındı”
2008 yılında geleneksel konut mimarisinin nitelikli örneklerinden 7 ev, tarihi mezar taşları ile anıtsal nitelikli ağaçların bulunduğu mezarlık ve köyü yaylaya bağlayan taş döşeme yolların koruma altına alındığını anlatan Uluğkay, 2008 yılında Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu uzmanlarınca, eski muhtar Mustafa Pınarbaşı döneminde Alaçeşme köyünde yapılan çalışmalar sonucunda hazırlanan rapor doğrultusunda, taş ve ahşap malzemeyle inşa edilen, Akseki bölgesi geleneksel konut mimarisinin nitelikli örneklerinden olan 7 yapının, taşınmaz kültür ve tabiat varlığı olarak tesciline karar verildiğini ve söyledi. “Çift cumbalı ve her odasında banyosu bulunmaktadır”
Köyün yaklaşık 800 yıl önce kurulduğunun tahmin edildiğine değinen Uluğkay, "Köydeki tarihi evler, Akseki’deki hatıllı evler sınıfındadır. Korumaya alınan evler, yaklaşık 250-300 metrekare alana yerleştirilmiş, her odasında banyo bulunan 6 ve 7 odalı evlerdir. Bunların kafesleri cumba olarak anılmaktadır ve dışa açık şekilde bulunmaktadırlar. Cumbalar evin hem ön tarafında hem de arka tarafında mevcuttur. Sabahtan sabah güneşini alırken,öğleden sonra ise akşam güneşini alıyor. Zamanında muhteşem bir mimari yapılmış. " dedi. “17 yılda 2 tarihi ev restore edildi”
Alaçeşme Mahallesi’nde koruma altına alınan, bir çivi çakılmasına dahi izin verilmeyen ancak restorasyon çalışmaları da yapılmayan düğmeli evlerin çatılarının tamamen göçtüğünü ve düğmelerinin çürümeye başlayarak yıkılmaya başladığına dikkat çeken Uluğkay, şu bilgileri verdi:
"Mahallemizde 2008 yılında Antalya Koruma kurulu tarafından korumaya alınan 7 adet tarihi özelliği olan bina var. 5 evin asıl sahipleri öldü. Bunlar mirasa kalan evlerdir. Koruma altına alındığından bir çivi dahi çakılmıyor. Bu evlerin çatılarından su aldığı anda ev yıkılmaya başlar. Eskiden çatılarını bakımlarını yaptırıyorlardı. Şimdi ise bir çivi dahi çakamıyorlar. Bazıları ise Kültür ve Turizm Bakanlığı her ne kadar destek verse bile kendilerinin ekonomik durumlarının iyi olmaması nedeni ile yaptıramadılar. Sadece 2 kişi restorasyonunu yaptırabildi. Bunlar da Turizm Bakanlığından bir miktar yardım alarak yaptırdı. Maalesef 5 ev kullanılamaz hale geldi. Bu evlerin kırılan kiremitleri bile değişseydi bugün hepsi ayakta olacaktı. Fakat maalesef izinsiz çivi bile çakılamıyor. Evler yıkıma mahkum edildi. Tarihi köyün tarihi düğmeli evleri yıkılmaya terk edildi. Devletimiz inşallah bu evlere bir çözüm bulur” şeklinde konuştu.
