Çaycuma ilçesine bağlı Kadıoğlu köyünde yaşayan 76 yaşındaki Nizamettin Oral, 14 yıl önce bahçesine sera kurmak istedi. Emekli maden işçisi Oral; kurmak istediği seranın demirleri ilerlemeyince toprağı kazmaya başladı. Geç Roma-Erken Bizans dönemine ait olduğu tahmin edilen mozaiklerle karşılaşan Oral, durumu jandarma ekiplerine haber verdi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bölgeyi koruma altına alıp arazide 5 yıl boyunca kazı çalışması yaptı. Bu sırada bahçedeki kalıntıların zarar görmemesi için gece gündüz nöbet tutan Nizamettin Oral'a 173 bin TL kamulaştırma bedeli çıkartıldı. Gece gündüz uyku uyuyamadığını 14 yıl boyunca arazide nöbet tuttuğunu anlatan Oral, bölgenin ülke turizmine büyük katkı sağlayacakken toprağın altında beklediğini ifade etti.
“14 yıldır ne zaman kazmaya gelecekler diye bekliyorum”
Zeugma'ya benzer alanda üzeri kum ve brandalar ile örtülen mozaikler ile ilgili her yere müracaatta bulunduğunu anlatan Nizamettin Oral, “14 yıldır bekliyorum” diye konuştu. Yıllardır çok masraf yaptığını ve uğraştığını anlatan Oral, “Burada bu nimeti bulduk. Gerçekten biz kötü mü olduk bilmiyorum. Çok değerli bir şeymiş bu. Arkadaş buna sahip çıkılsın. Vali, milletvekilleri değişti. Kültür Bakanı, Kültür Müdürüne varana kadar herkes değişti. Buraya sahip çıkan yok. Taşlar çökmüş, bezler çürümüş. Hayvanlar otluyor burada. Buraya sahip çıksınlar. Ne olacaksa bir an evvel olsun. Gaziantep'teki mozaiklere eş değer deniliyor. Bilenler çok güzel bir malzeme diyor. Burası Çaycuma'ya, Kadıoğlu köyüne lazım değil. Burası Türkiye'ye lazım olan bir müessese olacak. Ben de bir an evvel sıkıntılardan kurtulayım. 14 yıl bana hep üzüntüyle geçti. Acaba bu kış, bu yaz ne olacak. Çalışacaklar mı diye bekledik. Biraz çalıştılar gittiler. Ondan sonra bakan olmadı. Siyasi olarak söylemiyorum. Bütün ilçe başkanlarına varana kadar müracaat ettim. Çaycuma'nın zenginleri de var. Hiç sahip çıkmıyorlar. Bana bu memleketi yediemine verdiler. 70 kuruş para vermediler. Benim çok masrafım var buralarda” diye konuştu.
“Yıllardır ‘buraya ne olacak' diye bekliyoruz”
14 yıl önce ortaya çıkartılan ve yüzeysel çalışmalar sonrası üzeri kapatılan mozaiklerin akıbetini endişeyle beklediklerini ifade eden Şevket Helvacı, yaşadıklarını şöyle aktardı:
“14 yıl oldu burası çıkalı. Fakat buradan biz çok zarar gördük. Burayı kamulaştırdılar. Yan tarafta arazim var. İskelet bir evim vardı. Yıllardır 12 sene uğraştım evimi yapamadım. 12 sene sonra yaptım. İzin vermediler. Kendi paramla bana kazı yaptırdılar. On işçi buldum köylü gençlerden. Kazma kürek, Ereğli ilçesinden arkeolog geldi. Kendi paramla masraflarını karşıladım. Sonra evimi yaptırmadılar. Beni gel git Safranbolu, Zonguldak döndüm dolaştım. Buradan çok eziyet gördüm. 14 senedir endişe içerisindeyiz. Bizi bugün mü çıkartacaklar, yarın mı çıkartacaklar. Bekliyoruz. İstiyoruz ki bir an önce burası ne olacaksa olsun. Evimin üstünü yapamadım. İstediğim gibi yaptırmadılar. Çok uğraştık, imara açtık. Öyle evimi tadilat yaptım oturdum. Eşim ve çocuğum şizofren hastası. Hem onlara bakmak durumundayım. Çok zorluk çektik. Hala daha öyleyiz. Tedirgin halde bekliyoruz.”
Ortaylı, “Kazıların başlaması lazım”
Tarih profesörü İlber Ortaylı ise Çaycuma mozaiklerine değinerek, “Zonguldak'ın Çaycuma ilçesinde, Roma villası ve mozaikler bulundu. Nihayet Zeugma mozaikleriyle yarışacak bir mozaik bahçesi daha bulunmuş. Konular hep aynı; mitoloji. Bütün bunların bir an evvel envanterinin tespiti, korunması ve kaçakçıların tahripkâr kazılarından evvel ilmi kazıların başlaması lazım. 2018'de hazırlanan koruma çatısı projesi halen yapılmadığı için, üzeri basit bir örtüyle kapatılarak korunmaya çalışılan eserler kaybolma ve çalınma tehdidi altında” diye ifade etti.
Öte yandan mozaikler için 2022 yılının Şubat ayında ihale yapılacağı yaklaşık 3 milyon liralık ödenek hazırlandığı ifade edildi.
Onur Altındağ - Gülcan Çolak