Milyonlarca vatandaşı doğrudan ilgilendiren 2024 yılı asgari ücret zammı için geri sayım başladı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu Aralık başında toplanacak.
Komisyon toplantılarında, satın alma gücü paritesi ele alındığı için enflasyon oranındaki artış asgari ücrete yapılacak zamda da belirleyici oluyor. Merkez Bankası'nın yüzde 65 yıl sonu enflasyon tahminine göre 6 aylık enflasyonun yüzde 38'e yakın olması öngörülüyor.
Asgari ücrete 6 aylık enflasyona göre artış yapılırsa net 15 bin 735 lira olacak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan'ın "Komisyon'da tercihiniz asgari ücretliyi enflasyona ezdirmeyecek bir kararın çıkması yönünde olacak" sözleri de enflasyonun altında bir artış yapılmayacağına işaret ediyor.
Asgari ücret zammı çalışma ve sosyal güvenlikte bir çok ödeme kalemini de beraberinde yükseltiyor. Çalışanlara bütün iş kollarını kapsayacak şekilde belirlenen asgari ücret altında ücret ödemesi yapılamıyor.
İş sözleşmelerine bunun aksine hükümler konulamıyor, sosyal yardım nedeniyle bir indirim yapılamıyor. Asgari ücrete yapılan artış özel sektör ve kamu çalışanlarının yeni yıl zammında da belirleyici oluyor.
Asgari ücrete yeni yıl zammı başta olmak üzere merak edilen soruların yanıtları şöyle:
1-Asgari ücret neye göre belirleniyor, Ocak zammı ne kadar olacak?
Asgari ücret bir insanın en temel ihtiyacı olan yiyecek, giyecek, barınma, ısınma gibi ihtiyaçlarının karşılanması için alınan en düşük ücret olup işçi, işveren ve hükümetin temsil edildiği Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nca belirleniyor.
Asgari ücret ülke ekonomisi, gerçekleşen ve hedef enflasyon, yaşam maliyeti, ücretliler geçinme indeksleri, refah payı gibi parametler de göz önüne alınarak belirleniyor. Asgari ücret Temmuz ayında brüt günlük 447,15, aylık brüt 13.414,50, net 11.402,32 lira olarak belirlendi.
ASGARİ ÜCRETE YÜZDE KAÇ ZAM YAPILACAK?
Asgari ücret zammında henüz resmi bir açıklama yok, beklenti yüzde 40-50 aralığında olacağı yönünde. Artış enflasyon tahminine göre yüzde 40 olursa 4 bin 560 lira artışla 15 bin 962 liraya, memur maaş artışı dikkate alınırsa yüzde 50 artışla 17 bin 103 liraya çıkacak.
2-Kaç kişi asgari ücretle çalışıyor, yapılan zam kimleri etkiliyor, bütün iş kollarını kapsıyor mu?
Yaklaşık 18 milyon SSK'lının 6.6 milyonu asgari ücretli olup, artış işverenlerden Genel Sağlık Sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılardan evde tarhana yapan bayanlara, işsizlik sigortası alanlardan yurtiçi ve yurtdışı borçlanma yapanlara kadar birçok kişiyi etkiliyor.
Asgari ücretlinin kıdem ve ihbar tazminatı tutarları artacak. İşsizlik ödeneği ile kısa çalışma ödeneğinin tavanı artacak. Bütün iş kollarını kapsayacak şekilde belirleniyor.
Linyit, taşkömürü çıkarılan işyerlerinde, yer altında çalışan işçilere ödenecek asgari ücret de normal asgari ücretin iki katından az uygulanamıyor.
3-Asgari ücret kaç gün üzerinden hesaplanıyor, 2024 yılı için 6 aylık mı, yıllık mı belirlenecek?
Ücretin bir günlük belirlenmesi esas olup, aylık, haftalık, saat başına, parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen durumlarda gerekli ayarlamalar buna göre yapılıyor.
Saatlik ücret aylık 30 iş günü üzerinden hesaplanıyor. Haftada 1 gün yasal bağlamda zorunlu ücretli izin ve 45 saatlik haftalık standart çalışma saati bulunuyor.. Haftalık çalışma saati haftanın diğer günlerine yayıldığında günlük mesai 7.50 saat hesaplanıyor.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu Aralık başında toplanacak. Asgari ücret zammında üst sınır iki yıllık olup, Komisyon ister yıllık isterse aylık belirleyebilir.
4-İşveren yaş, bölgesel kriterlerle çalışanları asgari ücretin altında ücretle çalıştırılabilir mi?
İş akitlerine ve toplu iş sözleşmelerine bunun aksine hükümler konamaz, konulsa bile geçerli olmaz, asgari ücretin altında ödeme yapılamaz. Belirlenen asgari ücreti ödemeyen veya eksik ödeyen işveren vekiline idari para cezası uygulanır.
İş Kanunu kapsamında olanlara değil, deniz-basın iş kanunları ile Borçlar Kanunu'na tabi olarak çalışan işçilere de ödenecek ücret asgari ücretin altında olamaz.
5-Yeni asgari ücret artışıyla kıdemle birlikte hangi ödenekler artacak?
İşsizlik maaşı, iş göremezlik ödeneği, emzirme ödeneği, ihbar tazminatı da artacak.
Emeklilik için doğum ve askerlik borçlanması yapanların ödeyecekleri miktarlarda artış olacak.
6-Asgari ücrete vergi muafiyeti, işverene destek sürecek mi?
Tüm ücretlilerin asgari ücret düzeyine kadar olan gelirleri vergi dışında bırakılıyor. Asgari ücrette yapılan her artış tüm çalışanlar bakımından vergi istisnası tutarının artışı kadar gelir avantajı sağlıyor. Bu kapsamda gelecek yılın bütçesinde 595.1 milyar lira vergi istisnası öngörüldü.
Dolayısıyla muafiyet devam edecek. İşverene asgari ücret desteği Temmuz ayı itibariyle 500 liraya çıkarıldı. Bu yılın ilk 7 ayında 1.7 milyon işyerine yaklaşık 19 milyar lira asgari ücret desteği verildi. Yeni yılda devamına hükümet karar verecek.
7-Asgari ücret geliri olan üniversite öğrencileri kredi, burs alabilir mi?
Asgari ücret düzeyinde aylık veya ücretle sürekli bir işte çalışan veya gelire sahip olan öğrenciler Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu'ndan burs veya öğrenim kredisi alabilir.
8-Asgari ücret senet, bono, kuponla ödenebilir mi, alacakta zaman aşımı söz konusu mu?
Senet, kupon, bono ya da diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz. Ücret yabancı para olarak belirlendiyse ödeme günündeki rayice göre Türk Lirası ile ödenebilir. Ücret alacaklarında zaman aşımı süresi 5 yıldır.
