Etkili rekabet ortamını sağlama ve küçük e ticaret şirketlerini korumak maksadıyla çıkarılan, ancak tüketicilerin cazip fiyatlı ürün kampanyalarından mahrum kalmasına yol açan elektronik ticaret kanunu için Anayasa Mahkemesi son noktayı koyacak. Çıkarıldığı günden bu tarafa, dünya ticaret anlayışına aykırı kurgusu ile tartışılıp mahkemelik olan E-Ticaret Kanunu için, gözler son kararı verecek olan Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) çevrildi.
Danıştay 10. dairesi hem kanun hem de yönetmelik hakkında devam eden dava ilgili son olarak yürütmeyi durdurma kararı verince, vatandaşlar AYM’nin 13 Temmuz günü esastan görüşeceği kanunla ilgili hayati kararı bekliyor.
Geçtiğimiz yıl Ak Parti ve CHP ittifakı ile meclisten geçirilen ve internet ortamındaki ticareti sil baştan değiştiren yeni E-Ticaret Kanunu, bazı maddeleri sebebiyle tartışmaya yol açtı. Resmi Gazete’de yayımlanan 7416 sayılı kanun ve 6563 sayılı E-Ticaret Kanununda etkin rekabet ortamını sağlama ve küçük şirketleri korunması maksadıyla yapılan esaslı değişikliklerin yer aldığı kanun, Ak Parti ve CHP’nin ittifakı ile meclisten geçti. Ancak bir grup milletvekilince kanunun bazı maddelerinin Anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla iptali için AYM’ye itiraz edildi. Sonrasında kanunun tatbiki için çıkarılan yönetmelik hakkında da Danıştay’a dava açıldı. Böylece hem kanun, hem de yönetmelik, hemen mahkemelik oldu.
Anayasa Mahkemesi uzmanların sözlü görüşünü aldı
Danıştay, devam eden davada yönetmelik ile ilgili olarak yürütmeyi durdurma kararı verince gözler Anayasa Mahkemesindeki davaya çevrildi.
Bu arada, Ticaret Bakanlığı, Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararına itiraz etti ve dosya Danıştay’ın üst kurulu olan İdari Dava Daireleri Kurulu’na (İDDK) gitti. İDDK’nın Ticaret Bakanlığı’nın yeni yönetiminin, çarpık kanuna yapılan itiraz hakkında nasıl bir değerlendirme yapacağı da merakla beklenen konular arasında yer alıyor.
Anayasa Mahkemesi, kanunun birtakım maddelerinin iptali talebiyle açılan davada Ticaret Bakanlığı ve sektör uzmanlarının sözlü görüşüne müracaat etti.
Geçtiğimiz hafta yapılan bu görüşmede Ticaret Bakanı Ömer Bolat ve sektör uzmanları bir araya gelip bir çalışma üzerinde görüş alışverişinde bulundular. Sözlü görüşleri dinleyen ve dosyayı inceleyen AYM, 13 Temmuz Perşembe günü kanunun iptal talebini esastan görüşerek karara bağlayacak. Yargı süreçleri devam ederken kanunun olduğu gibi kalmasını isteyen küçük firmalar, kamuoyunu farklı bilgilendirme çalışmaları yürüttüler.
İşin uzmanları ne diyor?
Kanunun, iktisadi teknik bakımından Avrupa normlarına oturtulması gerekiyor. Yeni kanunun, sektörde faaliyet gösteren e-ticaret şirketlerine uygulandığında, vatandaş lehine ortaya çıkacak neticelerin iyi değerlendirilmesi gerekiyor. E-ticarete dahil olan orta ölçekteki şirketlerin gelişmesine imkan sağlayacak yaklaşımların kanunda yer alması gerekiyor. Orta ölçekli şirketlerin büyümesini teşvik edecek bir yaklaşım sergilenmesi gerekirken, büyüdükçe cezalandıran bir uygulamanın kanundan kaldırılması evrensel kurallar gereği sağlanmalı. İşte konuyla ilgili akademisyen hukukçuların yüksek mahkemeye ilettikleri görüşleri şöyle
"8. Madde (Ek Madde 2) ile yasaklar ve yükümlülükler getirilmesi, 10. Madde (Ek Madde 4) ile de e-ticaret lisans ücreti öngörülmesi nedeniyle, bu iki maddenin Kanunun ana omurgasını oluşturduğu söyleniyor.
Sektörün en büyük altı şirketinin sırasıyla Trendyol, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon, N11 olduğu dikkate alınarak, net işlem hacimleri üzerinden kanunun uygulanması halinde, ortaya şöyle bir perspektif çıkabileceği kaydediliyor; Yaklaşık olarak 2022 yılında Trendyol isimli pazaryerinin net işlem hacminin yaklaşık 112 milyar TL olduğu, Hepsiburada’nın yaklaşık 40 milyar TL, Yemek Sepeti’nin 16,75 Milyar TL, Getir’in 14,75 Milyar TL, Amazon’un 8,5 Milyar TL, N11’in ise 7,5 Milyar TL şeklinde gerçekleştiği varsayılıyor. Sektördeki sürelerine, net işlem hacmi kavramı üzerinden bu iki madde özelinde net işlem hacimlerine göre 6 büyük şirketin durumunu analiz edildiğinde,
8. Madde (Ek Madde 2) uygulandığında;
Trendyol, belirlenen eşiğin altında kalan net işlem hacminin yüzde 2’si ve belirlenen eşiğin üzerinde kalan net işlem hacminin binde 3’ü oranında reklam harcaması yapabilecek iken, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon ve N11 ise sınırsız reklam harcaması yapabilecek. Lider olan sektördeki firma, reklam bütçesi kısıtlandığından birçok sponsorluk anlaşmasına giremezken, elindeki sponsorlukları da tasfiye etmesi gerekiyor. Sektör lideri ile peşinden gelen diğer 5 şirket arasında ise sınırsız bir fark oluşmaktadır (Ek m.2/3).
Trendyol, belirlenen eşiğin altında kalan net işlem hacminin yüzde 2’si ve belirlenen eşiğin üzerinde kalan net işlem hacminin binde 3’ü oranında promosyon ve indirim yapabilecekken, Hepsiburada, Yemek Sepeti, Getir, Amazon ve N11 ise sınırsız promosyon ve indirim yapabilecektir. Sektör lideri ile peşinden gelen diğer 5 şirket ile ise sınırsız bir fark oluşmaktadır (Ek m.2/3).
Trendyol, tamamen tüketici yanlısı alternatif ödeme kanalları olan e-cüzdan, e-para ve benzeri ödeme araçlarını kullanamazken, diğer 5 şirket sınırsız şekilde kullanabiliyor (Ek m.2/4).
Trendyol, kendi pazaryeri dışında kargo ve taşımacılık hizmeti sunamazken, diğer 5 şirket sınırsız şekilde kargoculuk yapabiliyor. (Ek m.2/4).
Trendyol, kendi pazaryerinde emlak gibi sıfır ürünlerin satışını yapamaz iken, ilan hizmetlerini veremeyecekken, diğer 5 şirket sınırsız şekilde bu hizmeti sunabilecektir (Ek. M.2/4).
Bununla birlikte, Kanun’un Geçici Madde 2/4’te Sayın Cumhurbaşkanı’na Kanunda yer alan eşiklerin yarı oranında artırılma yetkisi verilmiş, nitekim, bu eşikler 23 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanlık Kararı ile yarı oranında artırılmıştır. Dolayısıyla, reklam ve indirim/promosyon yasakları başta olmak üzere yukarıda belirttiğimiz diğer yasakların hiçbirinde daha önceki senelerdeki oranlarda bir değişiklik meydana gelmemiştir. Çarpık hesaplama baremi 2023 de devam etmekte, reklam verme ve sponsorluk konusunda en büyük olan firma sıkıntı yaşamaktadır. Yani, 23 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanlık Kararı ile birlikte 8. Madde (ek madde 2) sadece en büyük firmanın tanıtım faaliyetlerini ciddi olarak etkiliyor. 2023 yılında Süper Lig isim hakkını almak için görüşme yapan Trendyol, bu sınırlamalar sebebiyle Türk futboluna yeterince kaynak aktarılma imkanını sağlayamadı.
Uzmanlara göre lider firma Trendyol 8,153 milyar TL e-ticaret lisans ücreti ödeyecekken , ikinci sıradaki Hepsiburada ise 52 milyon TL , Yemek Sepeti 525 bin TL e-ticaret lisans ücreti ödeyerek, vergi de adaletsizliği yaşıyorlar. Böyle bir sınıflama ile kimse klasman değiştirip, işini büyütüp, uluslararası en güçlü şirkete yaklaşmak istemiyor. Getir, Amazon ve N11 ise ilk dilim içerisinde kaldıklarından hiçbir şekilde lisans ücreti ödemeyecek. Bu tablo ciddi bir vergi adaletsizliği de oluşturuyor.
Yine uzmanlara göre sektörün en büyük 6 şirketinin net işlem hacmi üzerinden yapılan kıyaslama sonucunda kanunun genel gerekçesinde yer alan adil ve etkin rekabet ortamının sağlanması amacından tamamen uzaklaşıldığı, bu durumunda evrensel ticaret şartlarına aykırı olduğu konuşuluyor. Bunun en büyük sebebi ise “net işlem hacmi” gibi ticari gerçeklerle alakası olmayan, hukuki bir dayanağı bulunmayan, ucu açık geniş bir kavram oluşturulup, bu kurgu üzerinden hesaplama yapılıyor olmasına dikkat çekiliyor. Bu düzenlemenin, etkili rekabet ortamını sağlama veya küçük şirketleri koruma amaçları ile bağdaşmadığı da belirtiliyor.
Son sözü Anayasa Mahkemesi söyleyecek
Danıştay 10. Dairesi’nin verdiği yürütmenin durdurulması kararı ile yönetmeliğin hukuka aykırı olduğu belirtilmişti. Karara Ticaret Bakanlığı itiraz edince dosya Danıştay’ın üst kurulu olan İdari Dava Daireleri Kurulu’na İDDK’ya gitti.
Yakın zamanda karar vermesi beklenen İDDK’nın, Ticaret Bakanlığının itirazını haklı mı bulacak, yoksa üst kurul da yönetmeliğin hukuka aykırı olduğunu teyit mi edecek uzmanlara göre cevabı merakla beklenen ilk soru. İkinci merak edilen konu ise Anayasa Mahkemesi’nin 13 Temmuz günü esastan görüşeceği kanunla ilgili vereceği kararın nasıl olacağı yönünde.
Danıştay gibi bir değerlendirme yapıp Kanunu Anayasaya aykırı mı bulacak? yoksa davayı ret mi edecek? AYM’nin nasıl bir değerlendirme yapacağı da merakla beklenen bir diğer konu olarak gösteriliyor.
