İstanbul
Matematik, astronomi ve kelam alanlarında Türk-İslam tarihine adını altın harflerle yazdıran Ali Kuşçu, 547 yıl önce bugün vefat etti. Yaşadığı çağda uzay bilimi adına çok önemli çalışmalara imza atan ve pek çok öğrenci yetiştiren Ali Kuşçu'nun adı, kabrinin bulunduğu Eyüpsultan ilçesinde yaşatılmaya devam ediyor.
Eyüpsultan Belediyesi tarafından 2014 yılında Gençlik ve Spor Hizmetleri Müdürlüğü bünyesinde kurulan Ali Kuşçu Uzay Evi, çocuk ve gençlere hem merkeze ismini veren ünlü astronomu tanıtıyor hem de uzay bilimleri konusunda gelecek nesillerin ufkunu genişletiyor.
Merkezdeki çalışmaları AA muhabiriyle paylaşan Ali Kuşçu Uzay Evi Sorumlusu ve Eğitimci Hatice Bahar Atalı, İslam dünyasına yön veren ünlü astronomun bilim tarihi açısından önemine işaret etti. Kuşçu'nun aynı zamanda iyi bir matematikçi ve dil bilimci olduğunu belirten Atalı, Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına davet edilen Ali Kuşçu'nun bilimsel anlamda çok önemli çalışmalara imza attığını kaydetti.
Ali Kuşçu'nun yaptığı çalışmaların dönemin teknolojik imkanları göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi gerektiğini ifade eden Atalı, "O dönemde teknoloji yok, çok kısıtlı imkanlar var. Teleskop dahi geliştirilmemiş. Eldeki imkanlarla hocası olan Uluğ Bey'den kalan bilgilerle çok önemli eserlere, buluşlara imza atmış. Ay'ın evrelerini hesaplamış, Dünya'nın eğikliğini hesaplamış. O dönemin imkanlarını şimdiyle karşılaştırdığımızda çok büyük hassasiyetlerle ölçmüş bunu." dedi.
70 bine yakın öğrenciye hizmet verdi
Ünlü bilim insanının adını, kabrinin bulunduğu Eyüpsultan'da yaşatmak istediklerini belirten Atalı, merkezdeki çalışmaları şöyle anlattı:
"Burada 5 yaştan 25 yaşa kadar öğrencilere astronomi ve uzay bilimlerini anlatıyoruz. Açıldığımız günden bu yana 70 bine yakın öğrenciye hizmet verdik. Hem okullara yönelik tek seferlik eğitimlerimiz oluyor hem bireysel olarak bu eğitimi alabiliyorlar hem de süreli eğitimlerimiz oluyor, 4, 6, 8 hafta şeklinde değişen. Mezun ettiğimiz lise öğrencilerimiz şu anda Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümünü üniversitede bitirmek üzereler. Bizim amacımız öğrencileri topluma faydalı bir şekilde astronomi anlamında kazandırabilmek ve buna da ulaştığımızı görmek bizi çok mutlu ediyor."
Salgın nedeniyle çevrim içi eğitimlere de başladıklarını, bu sayede sadece İstanbul'dan değil, başka kentlerden de öğrencilere ulaşabildiklerini kaydeden Hatice Bahar Atalı, eğitimlerde talebe göre Güneş sistemi, roketler, uzay istasyonları, takım yıldızlar, öte gezegenler gibi konuları anlattıklarını dile getirdi.
Atölye çalışmalarıyla öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirmelerine yardımcı olduklarına değinen Atalı, şunları söyledi:
"Öğrenciler en çok karadelikleri merak ediyor. Zaten karanlık bir şey olduğu için, hayal gücüyle de en çok merak edilen şey oluyor. 'Güneş sistemine bir karadelik yaklaşırsa ne olur?' en çok bunu soruyorlar. Böyle bir şeyin olması mümkün değil, çünkü bütün cisimlerin bir yörüngesi var uzayda ve bize yaklaşan bir karadelik yok, bunları anlatıyoruz çocuklara. Onun dışında Mars ile ilgili çok soru geliyor. Mars bu aralar gündemde bir gezegen ve birkaç on yıl içerisinde Mars'ta koloniler kurulması planlanıyor. Onun için Ay'a gidilecek önce Ay'da üs kuracak insanlar ve Ay'dan Mars'a gidişler gerçekleşecek. Bunların hepsini anlattığımızda çocuklarda bir ufuk açılıyor ve buradan çıktıklarında 'Ben astronot olmak istiyorum, uzaya gitmek istiyorum.' diyen çocukların sayısı artıyor."
Ali Kuşçu kimdir?
Türk-İslam dünyasının astronomi ve matematik alimleri arasında haklı bir üne sahip olan Ali Kuşçu'nun 15. yüzyılın ilk çeyreğinde Semerkand'ta doğduğu sanılıyor. "Kuşçu" lakabı ise babasının o dönemde Timur İmparatorluğu'nun 4. sultanı, astronomi çalışmalarının temelini oluşturan trigonometri ilmi üzerinde oldukça önemli çalışmaları bulunan Uluğ Bey'in kuşçubaşısı olmasından kaynaklanıyor.
Uluğ Bey'in oğlu gibi sevdiği ve yetiştirdiği Ali Kuşçu, dini ilimlerin yanı sıra dil, matematik, astronomi konusunda da dersler aldı. Semerkand'da tahsilini tamamladıktan sonra Kirman ve Herat'ta bulunan ve astronomi ve dini bilgilerini genişleten Ali Kuşçu, daha sonra yeniden Semerkand'a döndü. Bir dönem Semerkand Rasathanesi'nin başına getirildiği sanılan Ali Kuşçu, Uluğ Bey'in ölümünün ardından çıkan taht kavgaları sırasında hacca gideceğini belirterek kentten ayrıldı.
Bir dönem Herat, Taşkent ve Tebriz'de bulunan Ali Kuşçu, 1470'lerde elçi olarak gittiği Fatih Sultan Mehmet'ten Osmanlı topraklarında çalışması konusunda teklif aldı. Bu teklifi kabul eden Ali Kuşçu, elçilik görevini tamamlayıp ailesiyle birlikte yeniden kente döndüğü sırada, Fatih Sultan Mehmet tarafından görevlendirilen İstanbul Kadısı Hocazade Müslihü'd-Din Mustafa başkanlığındaki bir heyet tarafından İstanbul yakınlarında karşılandı.
Otlukbeli Savaşı'ndan sonra Ayasofya Medresesi Müderrisliğine atanan Ali Kuşçu, hayatının son yıllarını İstanbul'da geçirdi. Astronomi, matematik, dil ve kelam alanlarında pek çok öğrenci yetiştiren Ali Kuşçu, İstanbul'un enlem ve boylamını ölçtü, dünyanın eğikliğini, ayın evrelerini hesapladı ve çeşitli güneş saatleri yaptı. Ali Kuşçu 16 Aralık 1474'teki vefatının ardından Eyüpsultan ilçesindeki Eyüp Sultan Türbesi haziresine defnedildi.
