İzmir
İzmir'in Tire ilçesindeki atölyesinde tek başına üretim yapan körüklü çizme ustası Hasan Hüseyin Öter, siparişlere yanıt vermekte zorlanıyor.
Geçmişte efelerin ve ağaların "alametifarikası" olan körüklü çizmeler, artık yalnızca özel siparişler için üretiliyor.
Halk oyunu toplulukları, dizi ve film sektörünün yanı sıra meraklılar da Ege Bölgesi'ndeki az sayıdaki ustaya sipariş vererek, bu özel çizmelerden edinebiliyor.
İzmir'in Tire ilçesinde 71 yaşındaki Hasan Hüseyin Öter, Tarihi Kutu Han'daki atölyesinde tek başına, geleneksel yöntemle körüklü çizme üretiyor.
Hasan Hüseyin Öter, AA muhabirine, kendisinin Karateke köyü Yörüklerinden olduğunu, mesleğini ise 11 yaşındayken çıraklığını yapmaya başladığı ustası İrfan Kahya'dan öğrendiğini söyledi.
Tire'de artık yalnızca kendisinin bu işi yaptığını aktaran Öter, "Eskiden bu bölgede, özellikle Tire'de günlük giyim buydu. Ustamın ustası 1920'li yıllarda bir arayışa giriyor. Aslında körüklü değil yığma, rastgele kalıbın üstünde orantısız şekildeydi. 1951 yılında benim ustam onun eline kimse su dökemez. O bu hale getirdi." dedi.
"Yapımı 10 gün alıyor"
Ayakkabıların her deriden olabileceğini, körüklü çizmelerin yapımında sadece iki yaşında dana derisinin kullanıldığını anlatan Öter, içerisindeki derinin de özel bir işlemden geçtiğini söyleyerek, şöyle devam etti:
"Meşe ağaçlarının kozalaklarının dibindeki tırtır dediğimiz malzeme un yapılıyor. Çizmenin içindeki deriyi de o unun içine yatırıyoruz. Efeler çıplak bacakla giydiği için sağlığına zarar vermesin diye kimyasal hiçbir malzeme kullanılmıyor. İki kat deri birbirine yapıştırılarak parçalar birbirine dikiliyor. Sonra kalıba çekiliyor. Bacak kalıbında bir gün duruyor. En son kalıptan çıkarılıyor ve körükleri yapılıyor. Sonra yine iki gün kalıpta bekliyor. Kuruyor ve müşteriye veriliyor."
Öter, çivilerin ve kullanılan diğer malzemelerin tamamen doğal olduğunu ve bir çift çizme yapımının yaklaşık 10 gün sürdüğünü söyledi.
Yörük kültürünün olmazsa olmazı körüklü çizmeler
Tamamen kişiye özel üretim yaptığını da aktaran Öter, sözlerini şöyle sürdürdü:
"İki kişinin de ayağı 42 olabilir ama bacak uymuyor o yüzden tamamen kişiye özel siparişle yapıyorum. Ölçü alıyorum. Türkiye'nin her yerinden gelen var. Yörükler pazar günleri Yörük Bayramı tertipliyor. O günler için siparişlerim oluyor. Ege Üniversitesi folklor ekipleri istiyor, kostümcüler istiyor. Yörük kültürünün olmazsa olmazıdır körüklü çizmeleri. Çok güzel bir meslek, eskiden ilkokulu bitiren çocuklar çırak olarak veriliyordu ama şimdi kimse gelmiyor. Ege Üniversitesi folklor ekipleri istiyor. Siparişlere yetişemiyorum, talep çok. 124 çift siparişim var 2022 Nisan sonuna kadar doluyum."
"10 kişiye yetecek iş var"
Artık yerel giysiler giyenlerin neredeyse kalmadığını ve bir dönem talebin tamamen bittiğini anlatan Öter, şunları kaydetti:
"Ölmeye yüz tutmuş haldeyken son 8 yıldır Ege'nin Yörük köylerinin dernekleri sipariş veriyor. Deveciler var, zeybekler var, efe grupları, üniversitelerin dans grupları tarafından büyük rağbet görüyoruz. Şu an 10 kişiye yetecek iş var. Avrupa'da Türk günü için özel sipariş veriyorlar. Amerika'da Türk günleri düzenleniyormuş özel günler için sipariş veriyorlar. Her milletin kendine has çizmesi var bu körüklü çizme tamamen bize ait. Rusların arkadan fermuarlı, Fransızların arkadan bağcıklı ama bu körüklü çizme tamamen bize has. Avrupa'dan çok müşterim var. Danimarkalı bir kadın yaptırdı. Altını takunya gibi istedi. İsmimi de altına yazmamı istedi. Danimarka'ya gittiğimde şu ustaya yaptırdım, diyeceğim dedi."
