Belçika’nın başkenti Brüksel’de AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ve Kosova Başbakanı Albin Kurti ile yaptığı ayrı ayrı görüşmelerin ardından Kosova ve Sırbistan arasındaki Belgrad-Priştine Diyaloğu Yüksek Düzeyli Toplantısı’na başkanlık etti. Toplantıların ardından basın toplantısı düzenleyen Borrell, “Kosova Başbakanı Albin Kurti ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic'i burada Brüksel'de acil bir toplantı için ağırladım. İkisi de Brüksel'e gelerek bu toplantıya katıldı. Bunu yapmaları önemliydi, çünkü kendimizi yine başka bir kriz durumunda bulduk. Bu, son kriz toplantısından sadece üç ay sonra oluyor. Bu seferki kriz, önceki krizden kaçınmak için ağustos ortasında Brüksel'e gelmek zorunda kaldığımdan daha kötü. Ağustos ayından bu yana araç plakaları konusundaki anlaşmazlık daha da kötüleşti” dedi.
“Karakollarda 50'den az Kosovalı Arnavut polis memuru görev yapıyor”
Kosova’nın 22 Kasım'dan itibaren araçlarını yeniden tescil ettirmemiş olanlar için para cezası vermeye karar verdiğini hatırlatan Borrell, “Sonuç olarak Kosovalı Sırplar, Kosova'nın kuzeyinde kurumlardan çekildiler. Bu da 600 civarında polisin üniformasını çıkardığı anlamına geliyor. Yargıçlar ve yerel yönetim çalışanları da istifa etti. Şu anda bölgedeki polis karakollarında 50'den az Kosovalı Arnavut polis memuru görev yapıyor, ki bu kesinlikle yeterli değil. Bu, çok tehlikeli bir güvenlik boşluğu. Zaten çok kırılgan bir durumda olan bölgede yeni bir boşluk demektir. Evet, orada bir misyonumuz var, EULEX misyonumuz var ve ayrıca KFOR'un birlikleri de var ama yerel polisin rolünü üstlenemezler. Bu onların yetki alanında değil” dedi.
“Son teslim tarihinden son teslim tarihine, krizden krize”
Borrell, “Avrupa Birliği ve uluslararası ortaklarımız defalarca gerginliğin azaltılması yönünde çağrıda bulundu, ancak sonuç alınamadı. Bugünkü toplantı, liderlerin durumu acilen yatıştırma, barış ve istikrarın yeniden tesis edilmesini ve en önemlisi çok ağır sonuçları olan bir krizin önlenmesini sağlama sorumluluğuyla ilgiliydi. Geçtiğimiz yazdan bu yana kalıcı kriz yönetimiyle meşgul olduk ve birbiri ardına son teslim tarihlerinden kaçınmaya çalışıyoruz. Son teslim tarihinden son teslim tarihine, krizden krize. Bu, asıl sorunu çözemediğimiz anlamına gelir. Asıl mesele, bu tür kriz durumlarını çözecek ve önleyecek ilişkilerin normalleştirilmesidir. Zira temel nedenler plakaların çok ötesine geçmektedir” dedi.
“Bu krizler ve teslim tarihleri kısır döngüsünün sona ermesi gerektiğini açıkça ifade ettim”
Borrell, “Her iki tarafa da bu şekilde devam edemeyeceğimizi, bu krizler ve teslim tarihleri kısır döngüsünün sona ermesi gerektiğini açıkça ifade ettim. Hem Cumhurbaşkanı Vucic hem de Başbakan Kurti, güçlü yetkilere sahip seçilmiş liderlerdir. Avrupa yolunda ilerleyebilmeleri için liderlik ve anlaşmazlıklarını çözme ve ilişkilerin normalleşmesini ileriye götürme iradesi göstermelerini bekliyoruz” ifadelerini kullandı.
“Önerimi Sayın Vucic kabul etti ancak Sayın Kurti kabul etmedi”
Normalleşme perspektifi açısından beklenen sonucun alınamadığını bildiren Borrell, “Bugün normalleşme perspektifi açısından bu tehlikeli durumu değiştirebilecek bir öneride bulundum. Kosova tarafının araç plakaları ile ilgili tutumunu ertelemesi, Sırp tarafının da ‘KM’ şeklinde plaka vermemesini önerdim. Önerimi Sayın Vucic kabul etti ancak Sayın Kurti kabul etmedi" dedi.
Bölgede NATO kuvvetleri olmasına rağmen güvenlik açısından da hassas bir durum yaşandığını belirten Borrell, tarafları sorumlu davranmaya çağırdı.
“AB’yi ihlaller konusunda bilgilendireceğim”
Diyalog sürecinde karşılaştığı olumsuzlukları meslektaşlarına rapor edeceğini belirten Borrell, “Her iki lidere de açıkça belirttim, eğer Avrupa Birliği'ne katılım her ikisinin de taahhüt ettiği nihai hedefse, buna göre hareket etmelerini bekliyoruz’’ dedi.
“Arnavut tarafı hiçbir şeyi kabul etmek istemedi”
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ise toplantı sonrası Sırp basınına yaptığı açıklamada, "Anlayamayacağım nedenlerden dolayı bir anlaşmaya varamadık. Sırp tarafı tamamen yapıcıydı ve değiştirilmiş metinleri on kez kabul ettik, ancak Arnavut tarafı hiçbir şeyi kabul etmek istemedi. Her zaman bir şeyler eklediler. Bu yüzden tüm söyleyebileceğim, düşüncelerimi toplamak istiyorum ve vatandaşlara başvuracağım" dedi.
Kosova-Sırbistan gerginliği
Kosova yönetiminin ülkede yaşayan Sırplar dahil herkese Kosova plakasına sahip olma zorunluluğu getirmesi Sırpların tepkisine neden olmuştu. Karara karşı çıkan Sırpların ülkenin kuzeyindeki sınır geçişlerini kapatması iki ülke arasında gerilimi artırmıştı. Kosova Başbakanı Albin Kurti, Sırp makamlarının Kosova'daki Sırplara verdiği araç plakalarının RKS (Kosova Cumhuriyeti) plakalarına dönüştürülmesi ile ilgili kararın belli değişiklikler yapılarak yürürlükte kalacağını duyurmuştu. Plakaların kademeli olarak değiştirileceğini bildiren Kurti, tartışmalı plaka sahiplerinin 21 Kasım'a kadar yalnızca uyarılacağını, 21 Kasım’dan 21 Ocak 2023’e kadar 150 euro para cezasına çarptırılacağını, 21 Ocak-21 Nisan 2023 tarihleri arasında test plakalarının verileceğini, plakaları değişmeyen araçların trafiğe çıkışının 21 Nisan 2023’den itibaren tamamen yasaklanacağını açıklamıştı. Kosova hükümeti, uygulamayı 1 Eylül'e ve ardından 1 Kasım'a kadar uzatmıştı.
Artan gerginliğin ardından Kosova’nın kuzeyindeki Sırpların siyasi temsilcileri, Kosova hükümeti anlaşmalara uyana ve Sırp Belediyeler Birliği kurulana kadar meclis, hükümet, Kosova’nın kuzeyindeki belediyeler, yargı organları, polis ve idari birimlerini boykot etme kararı almıştı.
