Bursa Uludağ Üniversitesi’nde (BUÜ) görev yapan akademisyenler, farklı trafik ve yol koşullarının otomobil sürücülerinin bilişsel yükleri üzerinde oluşturduğu etkiyi araştırıyor. Akademisyenler; trafik yoğunluğu, yol şartları ve sürüş ile eş zamanlı gerçekleştirilen çoklu görevlerin sürücülerin bilişsel yükleri üzerindeki etkisini ortaya çıkarmayı hedefliyor.
Gerçek yol koşullarında sürücünün beyninden alınacak elektriksel sinyaller üzerinden nicel veri elde edilecek çalışma Türkiye’de ilk olma özelliği taşıyor. Farklı bilimsel disiplinlerden faydalanılarak yürütülen ve BUÜ-BAP tarafından desteklenen proje hakkında bilgi veren BUÜ Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tülin Gündüz, yürütülen çalışmanın Türkiye’de Nöroergonomi alanında ilk kez gerçek trafikte ve gerçek sürücülerle yapıldığını vurguladı.
Bilişsel yük sınıflandırması için yapay zeka kullanılıyor
Günlük hayatta en sık karşılaşılan işlerden biri olan otomobil sürme işini bilişsel anlamda ele aldıklarını kaydeden Prof. Dr. Tülin Gündüz; “Bilişsel yükün araştırıldığı ergonomi çalışmalarında genellikle sübjektif yöntemler kullanılıyor. Bu çalışmada bilişsel yükün sayısal olarak ortaya konabilmesi için EEG sinyalleri kullanıyoruz. Ulusal literatürde EEG çalışmaları genellikle tıp ve eğitim alanlarında kullanılsa da mühendislikte de artık kullanılmaya başlandı. Çalışmanın ilk özgün yönü bilişsel yükün sayısal bir veri olarak gösterimi için EEG ölçümü yapılacak olmasıdır. Bunun yanı sıra otomobil sürme işi gibi günlük hayatta oldukça sık yapılan bir işi ele alacak olması ve bilişsel yük sınıflandırması için yapay zeka yöntemlerinden faydalanılacak olması projenin diğer özgün yönlerinden biridir” diye konuştu.
Yapılan çalışma, Nöroergonomi alanında olmakla birlikte, mühendisliğin yanı sıra farklı disiplinlerden araştırmacıları içinde barındırıyor. Projede Doç.Dr. Özlem Taşkapılıoğlu Nöroloji alanında çalışmaya katılırken, Doç.Dr. İlker Küçükoğlu yapay zeka alanında destek veriyor. Projenin deneysel çalışmaları Fen Bilimleri doktora öğrencileri Hilal Atıcı Ulusu ve Derya İde tarafından gerçekleştiriliyor.Projenin sonuçlarının, mühendislik ve tıp alanının ortak çalışmasıyla otomotiv sektörüne önemli katkılar sunacağı öngörülüyor.
“Sürücü aynı anda çok aysıda uyarana maruz kalıyor”
Otomobil kullanma işinin zihinsel olarak karmaşık bir işlem olduğunu söyleyen Gündüz, sürücünün eş zamanlı olarak birden çok gösterge verisi ve uyarana maruz kaldığını, güvenli bir sürüşü devam ettirebilmek için sürekli dikkatli ve odaklanmış halde bulunması gerektiğine işaret etti. BUÜ’lü akademisyen; “Otomobil sürücülerinin zihinsel durumları sürüş güvenliği ve performansı üzerinde etkili olduğundan, özellikle farklı trafik ve yol şartlarında sürücülerin bilişsel yüklerinin incelenmesi gerekiyor. Bu projede otomobil sürücülerinin bilişsel yüklerinin araştırılması için nöro-görüntüleme yöntemlerinden yararlanıyoruz” açıklamasında bulundu. Proje sayesinde Türkiye’de henüz yeni çalışılmaya başlanan nöroergonomi alanında literatüre katkı sağlamayı amaçladıklarının altını çizen Prof. Dr. Tülin Gündüz, proje ile aynı zamanda bir doktora tezi, 2 adet SCI çerçevesinde uluslararası dergi makalesi yayımlamayı hedeflediklerinin bilgisini paylaştı.
Gönüllü denekler aranıyor
Deney süreçlerinin halen devam ettiğini söyleyen Endüstri Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tülin Gündüz, Görükle Kampüsü çevresinde belirlenen ve yaklaşık 25-30 dakika süren sürüş deneyleri için gönüllü katılımcıları deneylere davet ettiklerini belirtti. Deneklerin projede kendi araçları ile yer alabileceklerini vurgulayan Gündüz; “Bugüne kadar çok sayıda gönüllü katılımcı bulduk. Bunların içerisinde akademisyen, personel ve öğrenciler de yer alıyor. Çalışmadaki verilerin daha sağlıklı olabilmesi için katılımcı sayısını arttırmayı arzu ediyoruz. Kendi arabası olan ve bilimsel çalışmamızda bizlere katkı sağlamak isteyen herkesi üniversitemizde misafirimiz olmaya davet ediyoruz” şeklinde konuştu.
