Dünya Gazetesi'nden Barış Erkaya'nın haberine göre negatif özsermayeler sadece son 1 yılda yüzde 39 büyüdü. Daha yüksek kar elde edecek bir model kurulamazsa kulüpler Bankalar Birliği anlaşmalarıyla bile açmaza girebilir.
Lig başladı. Transferler, elden çıkarılan futbolcular, gelen yeni yıldızlar ve ilk iki hafta performansları da görüldü. Fakat sahadaki performanslar ne olursa olsun ligin uzun vadede kaderini belirleyecek olan şey Türk kulüplerinin finansal performansları olacak. Çünkü transfer limitlerini de, gelecekte Avrupa kupalarında gösterilecek performansları da belirleyecek olan şey kulüplerin mali durumu olacak. Borsa şirketlerinin ilk yarıyıl mali tablolarıyla beraber futbol kulüpleri ve sportif A.Ş.’lerin de mayıs finansal performansları açıklandı. Ve maalesef manzara hiç de iç açıcı görünmüyor.
EN YÜKSEK NAKİT FENERBAHÇE VE BEŞİKTAŞ’TA
Görünüşe göre lige en yüksek nakitle giren kulüp Fenerbahçe oldu. Kasasında 139 milyon TL nakitle 2022 Mayıs ayını kapatan Fenerbahçe’yi 134 milyon TL nakitle Beşiktaş izledi. Galatasaray ise geçen yılın aynı döneminde kasasında bulunan 160 milyon TL nakde karşılık bu yıl mayıs ayında 5.5 milyon TL’lik bir nakitle sezonu açtı. Trabzonspor’un kasasında olan nakit miktarı ise 21.5 milyon TL civarındaydı. Elbette kulüplerin kasasında bulunan na- kit paraların tamamı kullanılabilir durumda değil. Çünkü borçlarına karşı bloke olan kısımlar var. Örneğin Beşiktaş için bu rakam 9 milyon TL, Fenerbahçe için 31 milyon TL, Galatasaray için 1.5 milyon TL ve Trabzonspor içinse 523 bin TL. Öte yandan Beşiktaş’ın vadesiz mevduat hesaplarında 106 milyon TL karşılığı döviz, 28 milyon TL ise TL bulunuyor. Fenerbahçe’nin vadesiz mevduat hesaplarında bulunan para ise 140 milyon TL’ye yakın. Galatasaray’ın vadesiz TL mevduatta 23 milyon TL’si, vadeli mevduatta ise 32.5 milyon TL’si var. Trabzonspor’un vadeli ve vadesiz mevduat hesaplarından bulunan toplam para 17 milyon TL’den biraz fazla.
BORÇ TOPLAMI 11.3 MİLYAR TL’YE ULAŞTI
Şimdi gelelim bilançolarda dananın kuyruğunun koptuğu noktaya. Yani borçlar kısmına. Dört büyüklerin “Nefes aldırdı” dediği Bankalar Birliği anlaşmasıyla dört büyüklerin kısa vadeli finansal kredileri sıfırlandı. Fakat önümüzdeki 12 ay içerisinde ödeyeceği banka borçları hiç de öyle sıfırlanmış falan değil. Örneğin Beşiktaş’ın 12 ay içerisinde ödeyeceği banka kredisi 167 milyon TL, Fenerbahçe’nin 691 milyon TL, Galatasaray’ın 490 milyon TL, Trabzonspor’un ise 203 milyon TL. Burada anlaşmanın en çok rahatlattığı kulüp, 2021 yılının mayıs ayı itibariyle 2 milyar TL’lik kısa vadeli banka kredisi ödemesiyle karşı karşıya olan fakat anlaşmayla 12 ay içerisinde ödeyeceği kısa vadeli banka kredisi taksidi sıfırlanan Fenerbahçe. Bu yıl ve önümüzdeki yılın yarısına kadar yapılacak kredi ödemelerinin çoğu faiz ödemelerinden oluşuyor. Bankalar Birliği anlaşması, ilk yıl anapara ödemesiz bir anlaşma olarak karşımıza çıksa da faiz ödemeleri de oldukça çarpıcı rakamlara denk düşüyor. Ayrıca borcu uzun vadeye yaymış olmanın da bir başka ciddi handikapı ilerleyen kalemlerde karşımıza çıkıyor.
Beşiktaş’ın kısa ve uzun vadeli ödeyeceği toplam banka kredisi borcu yüzde 21 artışla 2.9 milyar TL’den 3.5 milyar TL’ye, Fenerbahçe’ninki yüzde 34 artışla 2.9 milyar TL’den 3.9 milyar TL’ye, Galatasaray’ınki yüzde 21 artışla 2.2 milyar TL’den 2.7 milyar TL’ye, Trabzonspor’unki ise yüzde 14 artışla 1 milyar TL’den 1.2 milyar TL’ye çıkmış durumda. Toplamda 11.3 milyar TL’lik bir finansal borç. Dile kolay. Üstelik geçmiş tecrübelerin gösterdiği kadarıyla proje değil zarar üreten mali yapılarla bu borçlar ödenmeye çalışılacak.
Peki hangi gelirlerle?
Pandemi nedeniyle bir önceki sezon gelirleri dibe vuran futbol kulüplerinin hasılatları 2022/05 döneminde ise hızlı artış trendine girmiş. Beşiktaş 1.3, Fenerbahçe ve Galatasaray ise 1.2 milyar TL civarında hasılar yaratırken, son şampiyon Trabzonspor’un gelirleri ise 867 milyon TL’ye çıkmış. Geçen yıla göre en hızlı hasılat artışı yüzdesel olarak Beşiktaş’ta (yüzde 160).
Gelirlerin alt kırılımına baktığımızda en çok dikkat çeken nokta, yayın gelirlerindeki dibe vuruş. Dört büyükler arsında son sezonun şampiyonu Trabzonspor haricinde yayın gelirinde düşüş yaşamayan yok. Beşiktaş’ın yayın gelirleri yüzde 35, Fenerbahçe’nin yüzde 10, Galatasaray’ın yüzde 28 gerilemiş durumda. Maç hasılatı ve kombine kart, loca gelirlerinde çok ciddi bir artış olsa da bu yanılsamadan başka bir şey değil. Bir önceki sezon pandemi nedeniyle kapalı olan statlara yeniden gelen kısıtlı sayıdaki seyircinin geri dönüşünü gösteriyor sadece.
Burada dört büyükler için istikrarlı ve kayda değer artış gösteren tek gelir kalemi sponsorluk ve reklam gelirleri. Dört büyüklerin sponsorluk, reklamlar ve isim, lisans haklarından elde ettiği gelir 731 milyon TL’den 1.4 milyar TL’ye yani iki katına çıkmış. Bu kalemde son yıl en yüksek artışı yakalayan kulüp Fenerbahçe. Geçen yıla göre artış yüzde 139. Onu yüzde 86 artışla Galatasaray izliyor. Trabzon ve Beşiktaş ise yüzde 55’er artış yakalamış görünüyor.
Giderler kaleminde ise önlenemez bir artış var. Geçen yıl futbolcu, teknik ekip, menajer ve diğer personellere toplam 1.7 milyar TL ücret ödeyen dört büyükler, bu yıl ise bu rakamı 3 milyar TL’nin üzerine çıkardı. En yüksek ücret artışıyla karşı karşıya kalan kulüp yüzde 203’lük artışla Beşiktaş olurken, onu yüzde 98’lik artışla Trabzonspor izledi. Fenerbahçe ücret artışlarını yüzde 59 ile, Galatasaray ise yüzde 18 ile sınırlı tuttu.
NET ZARARI AZALAN TEK KULÜP GALATASARAY
Gelir eksi gider eşittir kar. Basit denklem. Peki bu denklemde durum ne? Dört büyüklerin istisnasız hepsi bağımsız denetçilerin şartlı görüş verdiği şirketler. Bunun en önemli sebebi ise “borca batıklık şüphesi”. En azından denetçiler böyle yazmış. Bu borca batıklıktan çıkabilmek içinse istikrarlı ve tatmin edici bir gelir projeksiyonu gerekiyor. Peki kulüpler bunu karşılayabilecek karlar yaratabiliyor mu?
Dört büyükler arasında brüt kar yaratabilen tek şirket Fenerbahçe oldu. Onu performans açısından geçen yılki 278 milyon TL’lik brüt zararını 16 milyon TL brüt zarara düşüren Galatasaray izliyor. Beşiktaş brüt kardan 307 milyon TL brüt zarara dönerken Trabzonspor’un brüt zararı ise 210 milyon TL’ye çıkmış durumda. Esas faaliyet yani futbol faaliyetlerinde zararlar ise yine sadece Fenerbahçe ve Galatasaray’da düşmüş. Beşiktaş ve Trabzonspor’da ise futbol faaliyetlerinden zararlar giderek büyüyor.
Bir de bunlara net finansman yani kredilerden kaynaklı zararlar eklenince dört büyükler arasında net zararı iyileşme gösteren tek bir kulüp kalıyor: Galatasaray. Dört büyüklerin yıllık net zararı toplam 1.6 milyar TL’ye ulaşmış durumda. Yani zaten ekside olan kasalar her geçen daha da eksiye gidiyor.
GELİRLERİN 5 İLA 13 KATI KADAR TEMLİK
Yayın gelirleri, lisanslı ürün satışları, maç hasılatları, kombine kart satışları, futbolcu yetiştirme ve kiralama gelirleri, Türkiye Kupası, sponsorluk ve reklam gelirleri, isim hakkı ve lisans hakkı gelirleri, UEFA kupaları katılım ve performans gelirleri veya dışarıya verilen futbolculardan transfer gelirlerinin tamamı 4 milyar TL. Yani bu gelirlerin büyük bölümü ücretlere gidiyor. Üstelik bu kulüplerin gelirleri üzerinde, yıllık gelirlerinin 5 katı ile 13 katı arasında değişen oranlarda temlik var. Beşiktaş’ın yayın gelirlerinin üzerinde 12 milyar 860 milyon TL’lik, isim haklarının üzerinde ise 699 milyon TL’lik temlik var. Fenerbahçe’nin yayın gelirleri üzerindeki temlik 14.8 milyar TL, isim hakları üzerindeki temlik ise 498 milyon TL. Galatasaray’ın temlik altında olan gelirleri 5.5 milyar TL. Trabzonspor’da toplam temlik tutarı 5.9 milyar TL. Yani 4 büyüklerin gelecek yıllarda elde edeceği gelirlerin üzerinde toplam 39 milyar TL’lik temlik var.
YILDIZ OYUNCU TRANSFERLERİ GÜZEL DE YA KULÜPLERİN MAAŞ BÜTÇELERİ
Şimdi de gelelim bizim taraftarlar olarak izlerken, başkanlar ve yönetimlerden transfer beklerken pek de düşünmediğimiz ama gelecekteki diğer giderlere. Her taraftar tuttuğu takımın kadrosunu yıldız futbolcularla doldurmasını beklerken rakip takım büyük transferler yaptığında yönetimlere veryansın ediyor. Fakat işin mali tarafında yönetilmesi gereken ve çığ gibi büyüyen ödenecek futbolcu, menajer, bonservis giderlerini kimse umursamıyor. Son zamanlarda sosyal medyada sıkça duyduğumuz laf ise şu: Bana ne, ben taraftarım, benim cebimden mi çıkıyor? Şimdi okuyacaklarından sonra ileride tutacağı bir takım kalıp kalmayacağını da düşünmesi gerekiyor her futbol meraklısının. Fenerbahçe, Trabzonspor, Galatasaray önümüzdeki 4-5 futbol sezonunda futbolculara yıllar itibariyle ödenecek olan garanti ücretleri açıklamış. Beşiktaş’ın bilançosunda ise bu kalemi bulamadık.
FENERBAHÇE 5 SEZONDA 1.2 MİLYAR TL’Yİ AŞTI
Önce Fenerbahçe’den yola çıkalım. Sadece 2022-2023 yani içinde bulunduğumuz sezonda ödeyeceği toplam garanti ücret geçen sezon 433 milyon TL iken bu sezon 569 milyon TL’ye çıkmış. Önümüzdeki toplam 5 sezonda ödeyeceği toplam garanti ücret 1.2 milyar TL. Üstelik bu rakamlar, Jorge Jesus, Joao Pedro, Luan Peres gibi transferlerden önceki rakamlar. Bilanço açıklanma tarihinden sonra gelen bu üç ismi ekleyip, Kim Min Jae’nin bonservisle gönderilmesi nedeniyle bu isme ödenen yıllık ücret çıkarıldığında önümüzdeki 5 sezonda ödenecek toplam garanti ücret 1.34 milyar TL’ye çıkıyor.
GALATASARAY 1 MİLYAR SINIRINA DAYANDI
Galatasaray’da dört sezonun bilançosu yazılmış. Bu rakam önceki sezon 290 milyon TL’den bu sezon 284 milyon TL’ye düşmüş. Fakat elbette bu rakam yanıltıcı. Çünkü Ryan Babel, Sofian Feghouli gibi yüksek yıllık ücretli kontratlardan çıkılmış verileri gösterirken yeni gelen transferleri kapsamıyor. Örneğin bu rakamlara Okan Buruk, Abdülkerim Bardakçı, Kazımcan Karataş, Sergio Oliveira, Seferovic, Leo Dubois, Midtsjö, Lucas Torreira, Dries Mertens gibi isimlerin gelişini ekleyip, Marcao, Diagne, Mostafa Mohamed, Aytaç Kara, Morutan gibi isimlerin gidişini çıkardığımızda Galatasaray’ın dört sezonluk toplam garanti ücret ödemeleri toplamı 982 milyon TL’ye çıkıyor.
ŞAMPİYON KADRONUN FIRTINAYA MALİYETİ
Trabzonspor’da ise zaten şampiyonluk kadrosu kurmanın maliyeti mevcut verilerde bile oldukça çarpıcı görünüyor. 2021 sezonu başlarken 594 milyon TL garanti ücretle başlayan Trabzonspor, bu yıl aynı döneme gelindiğinde 927 milyon TL’lik bütçeye ulaşmış. Daha sonra yaşananlara bakarsak: Denswill, Eren Elmalı, Doğucan Haspolat, Jens Stryger Larsen, Trezeguet gelmiş. Cem Akpınar, Diabate, Kouassi, Erce Kardeşler, Flavio, Yunus Mallı, Abdülkadir Parmak, Batuhan Kör, Berat Özdemir gitmiş. Sonuçta Trabzonspor’un yıllık garanti ücret ödemesi 1 milyar 150 milyon TL’ye ulaşmış.
Trabzonspor’un yaptığı yeni futbolcu anlaşmalarında menajerlerle ilgili yöntemi de oldukça ilginç. Trabzonspor futbolcuların menajerlerine olan ödemeleri, futbolcunun Trabzonspor’dan alacağı yıllık ücretlerin yüzde 5’ini menajerlik ücreti olarak ödeme konusunda anlaşmış. Yani futbolcu maaş bütçesi büyüdükçe menajerlere ödenecek para da büyüyor. Ayrıca bu bilançolar hazırlanıp yayımlandıktan sonra yapılan bir sürü de transfer var. Bunlar bu hesaplamalara dahil değil. Üstelik daha da transfer sezonu kapanmış değil. Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş, Trabzonspor taraftarları Belotti’lerin, Icardi’lerin, Maxi Gomes’lerin, Dembele’lerin, Shomurodov’ların, Hakim Ziyech’lerin, Amiri’lerin hayalini kuruyor. Bunlardan birkaçı bile gelse maaş bütçelerinin yıllık yüzde 10-20 artışı söz konusu olacak. Daha da vahim olan durum, bu rakamlar sadece garanti ücretleri kapsıyor. Yani örneğin transfer edilen futbolcuların kulüplerine yapılacak bonus ödemelerini, futbolculara yapılacak maç başı bonuslar henüz eklenmemiş hali. Bunların sonuçlarını da 2023 Mayıs bilançolarında göreceğiz.Şu anda Trabzonspor, Galatasaray, Fenerbahçe’nin toplam garanti ücret bütçesi önümüzdeki sezonlar dahil 3.5 milyar TL.