Refah payı 7500,10 bin ve15 bin lira üzerinde alanlar arasında farklı oranlarda uygulanacak. Refah payı 7500 lira ile 10 bin lira arası olanlara daha yüksek yansıtılacak. Yılın başında emekli, esnaf, çiftçi emeklisine enflasyonla birlikte refah payı ilave edilmişti. Asgari ücret artışında da enflasyon belirleyici olacak. Yüzde 20'nin üzerinde gelmesi beklenen 6 aylık enflasyona göre artışın yüzde 25-30 arasında olması bekleniyor. Bu civarda yapılacak bir artış ile net asgari ücret 11 bin lirayı geçmiş olacak. Rakamın 10 bin lira ile 11 lira 500 lira arasında bir noktada netleşmesi bekleniyor.
Asgari ücretin yeniden belirlenmesinin ardından özel sektörde de maaşların yükseltilmesi bekleniyor. Merkez Bankası anketine göre 6 aylık enflasyon yüzde 21.43 gerçekleşecek. Buna göre emeklilerin Temmuz artışı refah payı hariç yüzde 21.43 olurken, refah bayıyla birlikte zam oranın yüzde 30-35'e çıkması bekleniyor.
Yeni emekli aylığı, ücret, maaşta merak edilen soruların yanıtları şöyle:
1- Emekli aylığına yapılacak zammına eklenecek refah payı kaç puan olacak?
Milyonlarca memur, SSK ve Bağ-Kur, Emekli Sandığı emeklisi ve sözleşmeli personele yılın ilk yarısında yüzde 30 zam yapıldı. Toplu sözleşmeye göre memur için yüzde 16.48 olması gereken zamma 13.52, işçi, esnaf, çiftçi emeklisinin yüzde 15.40 enflasyon zammına da 14.60 puan refah payı ilave edildi. Temmuz ayında eklenecek refah payı oranı ise 6 aylık enflasyon açıklandıktan sonra netleşecek. Refah payının 7500 lira üzerindeki aylıklar için kademelendirilerek farklı oranlarda yüzde 15 ile yüzde 20 arasında değişmesi bekleniyor. Toplam 6 milyon emeklinin aylığına refah payı eklenecek.
2- En düşük emekli aylığına Nisan itibariyle yapılan yüzde 36'lık zammın ardından Temmuz'da da bir artış söz konusu olacak mı?
Bugün itibariyle 3 milyon 762 bin kişi 6500 liranın altında, 8 milyon 139 bin kişi 7 bin liranın altında, 8 milyon 796 bin kişi 7500 liranın, 9 milyon 898 bin kişi de 8 bin liranın altında aylık alıyor. Emekli aylıkları prime esas kazanç, çalışma süresine göre hesaplanıyor. Emekli aylıkları Ocak ve Temmuz aylarında enflasyon oranında artırılıyor. En düşük emekli aylığı 7500 liraya çıkarılırken Temmuz zammı kök aylık üzerinden yansıtılacak. Kök aylık 5 bin liraysa yüzde 30 zam varsayımı ile emeklinin ayılığı 6500 lira olacak ama 7500 lira yatmaya devam edecek. Örneğin, bugün itibariyle en düşük aylığı 6 bin 95 lira olan SSK'lılar (2000 öncesi işe başlayacak) Temmuz ayında enflasyon zammının yüzde 30 olduğu düşünüldüğünde kök aylığı 7 bin 923 liraya çıkacak. Bu kapsamdaki bir emeklinin eline geçecek aylık 7500 liradan 7 bin 923 liraya çıkmış olacak.
3- Asgari ücret Temmuz ayında kaç lira olacak?
Toplam sigortaların yüzde 41'i, 7 milyon 131 bini asgari ücretle çalışıyor. Asgari ücret bu yıl için yüzde 54.7 artışla brüt 10 bin 8 lira, net ise 8 bin 506 lira uygulanıyor. Haziran ayında Asgari Ücret Tespit Komisyonu'nun toplanması bekleniyor. Yeni asgari ücrette de enflasyon rakamları belirleyici olacak. 6 aylık enflasyon artışının yüzde 20-30 arasında olması bekleniyor. Enflasyon yüzde 20 artarsa net 10 bin 200 lira, yüzde 30 artarsa net 13 bin 10 lira, yüzde 40 artarsa net 14 bin 11 lira olacak.
4- Bugün itibariyle aylık ve maaşlara yansıyacak 6 aylık enflasyon tahmini nedir?
Merkez Bankası Piyasa Katılımcıları Anketi'ne göre enflasyon, Nisan'da yüzde 2.65, Mayısta yüzde 2.46, Haziran için de yüzde 2.61 olacak. Bu tahmine göre ilk 6 aylık enflasyon yüzde 21.43 gerçekleşecek. SSK, Bağ-Kur, emeklileri refah payı hariç bu oranda zam alacak. Refah payıyla birlikte bu oran yüzde 35'e ulaşması bekleniyor. Memur ve Emekli Sandığı emeklilerinin zammı da toplu sözleşme ve enflasyon farkı ile belirleniyor. Yüzde 6 toplu sözleşme artışı, ilk 6 ayda yüzde 8'lik oran aşıldığı için enflasyon farkı olacak memur ve emeklilerinin artışı da yüzde 21.43'lük 6 aylık enflasyon tahminine göre yüzde 19.18 olacak. Refah payının yüzde 30 ya da yüzde 35'i tamamlama şeklinde olması bekleniyor.
5- Emekliliğe Temmuz ayında hak kazanıyorum, alacağım kıdem tazminatı da artar mı?
Yeni asgari ücretle birlikte çalışma ve sosyal güvenlikte birçok ödeme kalemi yeniden belirlenecek, en düşük aylık ihbar, kıdem tazminatı, emzirme yardımı da artacak. Temmuz ayında asgari ücretin artmasıyla kıdem tazminatları son brüt maaş üzerinden hesaplanacak. İşten ayrılanlar için hesaplamada yeni asgari ücretin brüt rakamı geçerli olacak. Asgari ücret bütün iş kollarını kapsayacak şekilde belirleniyor, işveren bu ücretin altında ödeme yapamıyor. İşsizlik ödeneği ile kısa çalışma ödeneğinin tavanı artacak.
6- EYT'li olmakla beraber emekli olmadan devam edersem emekli aylığım yükselir mi?
Uzun yıllar çalışmak, prim gün sayısının artması tek başına aylığı artırmaya yetmez.
Brüt kazancın yüksek yatırılması önem taşıyor. Bildirilen matrah artınca emekli aylığı da yükseliyor. Emeklilik başvurusu yapılırken bakmakla yükümlü eşle beraber çocuk sayısı da bildirilir. Bakmakla yükümlü kişiler olması aylık bağlama oranını artırır. Emekli aylığı çalışanın ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutar aylık olarak bağlanıyor.
7- Emekli aylığı bağlanırken son yıllardaki kazancın düşük ya da yüksek olmasının etkisi var mı?
Emekli aylığı bağlanırken prim günü, aylık bağlama oranı, prime esas kazanç tutarı gibi birçok parametre dikkate alınır. Son on yıllık ortalama kazanç 2000 öncesi çalışmalarda dikkate alınır. Çalışırken kazancı yüksek bildirilenlerin son 10 yıl ortalaması, düşük olanların da son 5 yılı dikkate alınır. 2000 yılından sonra işe başlayanların yüksek emekli aylığı alabilmesi için prim gününü artırması, yüksek kazanç bildirmesi gerekiyor.
8- Emekli aylığını artıran prime esas kazançların etkisi yıllara göre değişir mi?
Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilen prime esas kazanç emekli aylığını artırmada büyük önem taşıyor. Aylık hesabında, Ocak 2000 öncesi, Ocak 2000 ile Ekim 2008 arası ve bu tarihten sonrası olmak üzere üç önemli dönem bulunuyor. 2000 öncesi dönem aylık hesabı gösterge, memur maaş katsayı ve aylık bağlama oranı çarpımı ile bulunuyor. Gösterge sisteminin esas alındığı 2000 öncesi primler emekli aylığını önemli ölçüde artırıyor.
