Türkiye'de çeltik üretimi, verilen destek ve iyileştirmelerle her geçen yıl artıyor. 28 ilde üretilen çeltik, en fazla üretimin yüzde 70,2’sini karşılayan Marmara Bölgesi’nde bulunuyor. 2002 yılında 60 bin hektar alanda 360 bin ton üretim yapılırken, 2021'de 129 bin 490 hektarda 1 milyon tona çıktı. En fazla çeltik üretimi, 2021 yılı itibarıyla yüzde 70,2 ile Marmara Bölgesi’nde gerçekleştiriliyor. Bu bölgeyi yüzde 19,4 ile Karadeniz, yüzde 8,6 ile İç Anadolu bölgeleri izliyor. Diğer bölgelerin üretimi ise yüzde 1,8 düzeyinde. Toplam 28 ilde yapılan çeltik üretiminde Edirne, yüzde 41,2 ile ilk sırada.
EKİMDEN HASADA MEKANİZASYON SAĞLANDI
Çeltik üretimindeki artışta 2000 yılından sonra başta Osmancık-97 çeşidi olmak üzere yüksek verimli çeşitlerin kullanılması, yetiştirme tekniklerinin iyileştirilmesi, üretimde lazer kontrollü tesviye aleti gibi modern tarım alet ve ekipmanı kullanılmasının yanı sıra ekimden hasada kadar mekanizasyonun sağlanması önemli rol oynadı. Osmancık-97 çeltik çeşidinin ıslahına 1982 yılında Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsünde başlandı ve 1997 yılında tescil edildi. Osmancık-97 çeşidinin geliştirilmesi öncesi dekara 500 kilo olan ortalama çeltik verimi, Osmancık-97’nin üretimde yer almasından sonra 800 kilonun üzerine çıkmıştı.
2011 yılı Gıda Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre 905 kilo ile çeltik veriminde Türkiye ilk sırada yer aldı. Çeltik yanıklık hastalığına dirençli 'Aslı', 'Zeybek', 'Bereket', 'Hasat', 'Aliço', 'Yanmaz', 'TARI2020' olmak üzere 7 çeltik çeşidi geliştirilip, tescil ettirildi. Ayrıca çeltik yanıklık hastalığına toleranslı olan bu çeşitlere, çeltik verimini artırıcı genler de aktarıldı. Bu genler bitkilerin sap sağlamlığı, salkım boyu ve salkımda tane sayısını artırarak, çeltik verimini yükseltti. 2020 yılında Türkiye genelinde 9 bin 975 ton sertifikalı çeltik tohumluk üretimi gerçekleştirildi. Üretilen çeltik ürünleri sanayide yoğun kullanılıyor. Türkiye genelinde 111 faal çeltik fabrikası bulunuyor.
İZİNSİZ ÇELTİK EKİMİNE CEZA
Çeltik ekimi yapmak isteyen üreticilere, tarım yapacağı arazinin tapu senedi, kira sözleşmesi veya komisyon tarafından hazırlanan keşif raporuna dayanarak bakanlık tarafından ruhsat düzenleniyor. Çeltik ekimine izin verildiği takdirde üreticilerden ‘ruhsat ücreti’ adı altında ücret alınıyor. 2021 yılı için ruhsat ücreti dekara ve bölgelere göre değişmekle birlikte 5-5,5 TL olarak uygulandı.
COĞRAFİ İŞARETLER DEĞERİNİ ARTIRIYOR
Öte yandan tüketicilerin siyah pirince ilgisi de giderek artıyor. Edirne’de 120 dekar ve Samsun’da 60 dekar olmak üzere 180 dekar alanda siyah pirinç üretimi yapılıyor. Yerel ürünlerde ayrıcalık oluşturulmasında ve bu ürünlerin kırsal ekonomiye katkısının yükselmesinde önemli yer tutan coğrafi işaretler pirinçte de ürünün değerini artırıyor. Türk Patent ve Marka Kurumu'ndan Karacadağ pirinci, İpsala pirinci, Tosya pirinci, Bolu Kıbrıscık pirinci ve Konuralp pirinci için coğrafi işaret tescili alındı. Ayrıca İpsala pirinci için Avrupa Birliği coğrafi işaret başvurusu yapıldı. Terme pirinci, Gönen pirinci, Biga inci pirinci ve Yusufeli pirinci için coğrafi işaret tescili başvurusu bulunuyor.
ÇELTİĞE VERİLEN DESTEKLER
'Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ' kapsamında, 2021 yılında çeltikte fark ödemesi desteği kilogram başına 10 kuruş, yurt içi sertifikalı tohum kullanım desteği 16 TL, mazot desteği 68 TL, gübre desteği ise 8 TL olarak belirlendi. Organik tarım kapsamında üretimi yapılanan çeltik için destek miktarı bireysel ürün sertifikası için 40 TL, üretici grubu üretim sertifikası için ise 20 TL; iyi tarım uygulamaları destekleri çeltik üretiminde bireysel veya grup sertifikasyonu fark etmeksizin 10 TL olarak tespit edildi. Yurt içi sertifikalı tohumluk üretim desteği sertifikalı kademe kiloda 0,25 TL, orijinal temel/üst kademe 0,35 TL olarak belirlendi. 2022 yılı sertifikalı tohum kullanım desteği çeltik için 24 TL olarak uygulanıyor.
