Batılı istihbarat birimleri, Rusya lideri Vladimir Putin'in kendi yarattığı bir çember içinde kapana kısıldığı görüşündeler ve bu onları endişelendiriyor.
İstihbaratçılar yıllarca Putin'in planlarını anlayabilmek için onun kafasından geçenlerin peşine düştü.
Rus güçleri Ukrayna'da tıkanmış bir görüntü verirken, bu düşünceleri öğrenebilmek, Putin'in baskı altında nasıl reaksiyon vereceğini anlamak adına her zamankinden önemli bir hal almış durumda.
Onun ruh halini anlayabilmek, krizin daha tehlikeli bir hal almasını önlemek adına hayati bir önem taşıyor.
Rus liderin hasta olduğuna dair spekülasyonlar yapılıyordu. Ancak birçok uzman Putin'in oldukça izole bir durumda olduğunu ve çevresinde alternatif olabilecek fikirleri dile getirecek kimse olmadığını değerlendiriyor.
Bu izole hal, uzun masalarda yalnız bir şekilde baş köşede oturduğu fotoğraflara da yansıyor.
Bir Batılı istihbarat yetkilisi, Putin'in işgal planının bir KGB ajanı tarafından oluşturulmuşa benzediğini söylüyor ve planının, gizliliğe büyük önem veren "komplocu dar bir grup" tarafından oluşturduğunu değerlendiriyor.
Ancak sonuç tam bir kaos oldu. Rus komutanlar hazır değildi ve hatta bazı askerler niçin sınırı geçtiklerini dahi bilmiyordu.
Bir karar verici
Kaynakları hakkında ipucu vermeyen Batılı ajanlar, işgal planı hakkında, Rusya liderliği içindeki birçok kişiden daha fazla şey biliyordu.
Ama şimdi daha zor bir görevleri var; Rusya liderinin bir sonraki adımını öngörmek.
CIA'in Rusya operasyonlarını yönetmiş bir isim olan John Sipher, "Kremlin'in bir sonraki adımını anlamaktaki zorluğun arkasında, Putin'in tek karar verici olması yatıyor" diyor.
İngiltere'nin Gizli İstihbarat Servisi'nin (MI6) eski başkanı John Sawers da benzer bir görüşü dile getiriyor ve "en yakınındaki isimler bile bilmezken" Putin'in ne düşündüğünü öngörmenin güçlüğüne vurgu yapıyor.
Psikoloji profesörü olan Adrian Furnham, Putin'in kendi propogandasının kurbanı olduğunu, görüş aldığı kişilerin çok sınırlı olması nedeniyle de dünyaya bakışının garipleştiğini görüşünde.
İstihbaratçılar, Putin'in yakın çevresinde hiçbir zaman fazla kişi bulunmadığını ancak konu Ukrayna'yı işgale geldiğinde bu çemberin iyice daraldığını söylüyorlar.
Bu çemberde yer alanların da, Putin'e tamamen inanmış, ihtiraslarını ve amaçlarını sorgulamayan kişilerden oluştuğu belirtiliyor.
Bu yakın çevrenin ne kadar dar olduğu, işgal öncesi Kremlin'deki güvenlik zirvesinde ortaya serilmişti.
Onu yakından gözlemleyenler, 1990'larda Rusya'nın yaşadığı, Sovyetler sonrası kargaşa dönemini unutturma arzusu ile hareket ettiği görüşündeler.
Ayrıca, iktidarının Batı tarafından elinden alınmaya çalışıldığı ve aynı Batı'nın Rusya'nın önünü kapama kararlılığında olduğuna dair bir inançla hareket ettiğini düşünüyorlar.
Putin'le tanışmış bir kişi, Kaddafi'nin 2011'de devrildikten sonra öldürülürken görüntülerini izleme takıntısını hatırlatıyor.
CIA Başkanı William Burns'ten Putin'in ruh sağlığını değerlendirmesi istendiğinde şu yanıtı vermişti: "O, yıllardır kindarlık ve ihtirasla yanıcı hal alan bir motorla hareket ediyor."
Burns, Putin'in görüşlerinin yıllar içinde sertleştiğini ve alternatif görüşlere de kapandığını anlatıyor.
Rusya lideri delirdi mi?
Bu soru birçok Batı'da birçok kişi tarafından dile getiriliyor. Ve fakat az bir grup uzman bu soruyu yararlı buluyor. Bir psikolog, Ukrayna işgali kararının neden verildiğini, eğer o kararı veren kişiyi peşin hükümle deli olarak değerlendirirsek, anlayamayız diyor.
CIA bünyesindeki bir ekip, yabancı liderler hakkında, sağlık, geçmiş ve ilişkiler üzerinden "liderlik analizleri" yapıyor.
Kullandıkları bir başka araç da, farklı liderlerle yapılan temaslardan elde edilen bilgiler. Örneğin, 2014 yılında Angela Merkel dönemin ABD Başkanı Obama'ya, Putin hakkında "o farklı bir dünyada yaşıyor" demişti.
Fransa lideri Macron da Putin ile son görüşmesinde, Rus lideri önceki görüşmelere göre "daha katı ve izole" gördüğünü söyledi.
Peki bu arada bir şeyler mi değişti? Bazıları, fazla kanıt ortaya koymadan, Putin'in sağlığının kötüleşmiş olabileceğini ya da ilaçlara tepki veriyor olabileceğini ortaya atıyor.
Psikolojik faktörleri öne çıkaranlar da var. Putin'in Rusya'yı korumanın kaderi olduğunu düşündüğü ve yeniden süper güç statüsünü ona kazandırmak için az zamanı kaldığı düşüncesi ile hareket ediyor olabileceği görüşü dile getiriliyor. Bir taraftan da Covid'de kendini çok fazla izole etmiş olmasının yaratabileceği olası ruhsal etkilere atıf yapılıyor.
ABD yönetiminde diplomat olarak görev yapmış ve şimdi bir düşünce kuruluşunda olan Ken Dekleva, Putin'in ruh sağlığının bozuk olmadığını düşündüğünü ancak acele ile hareket etmeye başladığı görüşünü dile getiriyor.
Putin'in çemberi içine, yararlı bilgilerin ulaşmıyor olduğu endişesi de hakim. Rus istihbarat servisleri, Ukrayna'da askerlerin nasıl karşılanacağı gibi duymak istemeyeceği bilgileri işgal öncesi ondan saklamış olabilir.
Bu hafta bir Batılı yetkili, Putin'in halen birliklerinin durumu konusunda, Batılı istihbarat servisleri kadar bilgisi olmayabileceğini söyledi.
Bu olası bilgi eksikliği, krizin derinleşmesi durumunda verebileceği tepki konusunda endişeler doğuruyor.
Deli adam teorisi
Putin'in kendisi çocukken bir fareyi nasıl kovaladığına ilişkin bir hikaye paylaşmıştı. Köşeye sıkışan farenin, saldırı haline geçtiği ve genç Vladimir'i kaçmaya ittiğini anlatmıştı. Batılı devlet insanları, Putin'in kendisini köşeye sıkışmış hissedip hissetmediği sorusunu dile getiriyor.
Bir Batılı yetkili, "Soru, acımasızlığın seviyesini artıracak ve krizi, kullanmaya hazır olduğunu söylediği silah sistemleri noktasına taşıyacak mı?" diyor.
Putin'in taktik bir nükleer silah kullanabileceği bir süredir ifade ediliyor.
Psikoloji profesörü olan Adrian Furnham, ani bir kararla "düğmeye basın" diyebileceği endişesinin olduğunu söylüyor.
Putin'in deli adam teorisi olarak adlandırılan bir taktiğe oynuyor olabileceği de dile getiriliyor.
Buna göre Rus liderin, düşmanlarını geri çekilmeye zorlamak için, nükleer silah kullanımı dahil, her şeyi yapabilecek bir deli adam olarak göstermek isteyebileceği de değerlendiriliyor.
Batılı ajanlar ve siyaset yapıcılar için Putin'in niyetlerini anlamak her zamankinden daha önemli. Onu, tehlikeli bir tepki verecek hale getirmeden nereye kadar zorlayabileceklerini tahmin edebilmeleri büyük önem taşıyor.
"Putin'in kendine bakışında, hataya ve zayıflığa yer yok. Hatta bunlara karşı nefret besliyor." diyen Ken Dekleva devam ediyor: "Köşeye sıkışmış bir Putin, daha tehlikeli bir Putin'dir. Bazen ayının kafes dışına çıkış ormana geri dönmesine izin vermek daha hayırlıdır"
