Coğrafyasında Osmanlı Devleti'nin, tarihi, nüfusu, yönetimi ekonomik ve mali yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler veren Cuinet’in 5 ciltlik eserinde Gaziantep’i nasıl anlattığını tarihçi yazar Mehmet Fatih Bozkurt, şöyle anlatıyor;
1875 yıllarında Türkiye’de bulunan Vitale Cuinet, İstanbul'da Fransız Konsolosluğunda 12 yıl kâtiplik görevinde bulunmuş bir diplomattır.
Türkiye’de bulunduğu sırada görevi gereği Osmanlı coğrafyasında uzun süreli incelemelerde ve araştırmalarda bulunmuştur.
Bu süre içinde 4 ciltlik bir de kitap yazmıştır. Kitabında; Osmanlı Devleti'nin coğrafyası, tarihi, nüfusu, yönetimi ekonomik ve mali yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir.
Cuinet, eserinde Antep'le ilgili izlenimler hakkında şu notları düşmüştür:
Antep, Maraş, Urfa, Membiç, Adana ve Kilis ile komşu olan bir kazadır. Antep kazası, 1 kaymakamın idaresinde, 9 nahiye ve 346 köy bulunmaktadır.
Kazanın toplam nüfusu 86.988 kişidir. Bu nüfusun
65.085’i Müslüman,
21.046’sı Hristiyan ve
857’si ise Yahudi’dir.
Bir tepenin üzerinde kurulmuş olan Antep’te üzüm bağları, zeytinlikler, ortasında ise geniş sebze bahçeleri yer almaktadır.
Bu ekilen alanların suyu Sacur Nehrinden karşılanmaktadır. Antep kazası eşsiz bir güzelliğe sahiptir.
Sokakları temiz ve parke taşlar ile döşenmiştir. Bu sokakların bu şekilde olması, bir zenginlik göstergesi gibi görünmekle beraber yakından baktığımızda bu durumun pekte böyle olmadığı anlaşılmaktadır. Uzaktan baktığımızda hikâyelerde geçen mucizevi bir şehir görüntüsü vermektedir.
Antep önemli bir ticaret şehridir. Yolların kavşağında bulunması şehre büyük bir avantaj kazandırmıştır. Bazı tüccarlar aracılığı ile Halep, Beyrut, İzmir, İstanbul’dan Antep’e getirilen mallar, buradan diğer bölgelere dağıtılmış ve bu malların dağıtımından büyük kazanç elde edilmiştir.
Antep’te yetiştirilen ve üretilen, kuru üzüm, tütün, ceviz, keçi kılı, pamuklu kumaş, keçi derisinden çanta, kemer vs. gibi ürünler ihraç edilmiş, bunun karşılığında ise şeker, kahve, tamir aletleri, petrol, demir, bakır, pencere camları, farklı renklerde işlenmiş pamuk ipliği, ipek, Avrupai kumaşlar ithal edilmiştir.
Antep tarım ürünlerinin çeşitliliği bakımından da zengin bir yerdir. Ancak komşu şehirler kadar üretim yapılamamaktadır. Ekilen ürünler arpa, mısır, mercimek, nohut, bezelye, pamuk ve tütün ürünleridir.
Suyun bol olduğu ve içme suyu bakımından oldukça zengin bir bölgedir. Temiz su için arıtma tesisleri yapılmıştır.
Üretilen sanayi ürünleri ise deri çanta, cüzdan, kemer ve pamuklu kumaşlardır.
Antep’te farklı kültürlerin özelliklerini taşıyan yapılar mevcuttur. Kazada 36 cami, 57 mescit, 21 medrese, 4 tekke, 5 kilise, 1 Fransız Manastırı, 1 Amerikan Protestan Kilisesi ve 1 Amerikan Okulu, 1 sinagog, 1 kaymakam konağı, 1 hastane, 1 kale, 13 hamam, 31 otel,
3 adet fırın, 1965 adet dükkân, 3815 adet dokuma tezgâhı, 40 adet kumaş kuru temizleyici, tabakhane ve deri ürünleri tesisi bulunmaktadır
6500 adet ev bulunduğu kasabada bulunan halkın tamamına yakını Türkçe konuşmaktadır. Büyük bir kısmı Türk olmakla birlikte, kazasının bir bölümünde ise Suriyeli Arap hâkimiyeti vardır.
En önemli akarsuları, Balıklı Suyu ve Sacur Nehri’dir”.
KAYNAK:
Cuınet, Vıtal, La Turquie d Asi e, C. I, Paris, 1892 adlı kitaptan nakleden Metin Kopar, Antep Literatüründe Seyahat Anlatıları, Gaziantep Üniversitesi Ayıntâb Araştırmaları Dergisi,”
firdevs 2 yıl önce