Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, 2023 yılı Üçüncü Enflasyon Raporu’nu açıkladı. Merkez Bankası’nın önceki raporunda yüzde 22.3 olarak belirlenen 2023 yılsonu enflasyon tahmini yüzde 58 olarak revize edildi. Raporda, temmuz ayında yüzde 30 oranındaki asgari ücret artışının enflasyona etkisi de değerlendirildi.
Rapora göre, Türkiye’de ücretli ve yevmiyeli çalışanların önemli bir kısmı asgari ücret ve komşuluğunda ücret alıyor. Genel ücret artışlarında büyük ölçüde asgari ücret artışları ve geçmiş tüketici fiyat endeksi (TÜFE) gerçekleşmeleri belirleyici oluyor. Yıllar itibarıyla ücretli çalışanların yıllık ortalama net geliri ile asgari ücret artışları incelendiğinde, asgari ücrette 1 puanlık artış ortalama ücretlerde 0.93 puanlık artışa karşılık geliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2021 yılı Hanehalkı İşgücü Anketi mikro verilerine dayanan tahminlere göre, tarım dışı sektörlerde çalışan ücretlilerin yaklaşık yüzde 43.1’ini asgari ücretli ve altı çalışanların oluşturduğu belirtildi. (Kişisel kanaatim, bu oranın 2022 ve 2023 yılında oldukça yükseldiği yönündedir.)
Asgari ücretle çalışanların oranının sanayi sektöründe yüzde 50.4, inşaatta yüzde 71.4, hizmetlerde ise yüzde 37.9 olarak hesaplandığı kaydedildi. Hizmet sektöründe oran diğer ana sektörlere göre daha düşük görünmekle birlikte alt kalemler itibarıyla oldukça farklılaştığı vurgulandı.
Raporda, kamunun ve finans hizmetlerinin varlığının asgari ücretle çalışanların oranını düşürdüğüne dikkat çekildi. Kamu ve finans dışı sektörlerde oranın hayli yüksek olduğu, örneğin konaklama ve yiyecek hizmetlerinde yüzde 73’e, toptan ve perakende ticaret sektöründe yüzde 64 oranına ulaştığı kaydedildi. Asgari ücretle çalışanların oranı kamuda yüzde 5.8, finans sigorta sektöründe yüzde 13.3 düzeyinde yer alıyor.
ENFLASYONA ETKİSİ 2.7 – 4.1 PUAN ARASINDA
Raporda, asgari ücretteki yüzde 1’lik artışın işlenmemiş gıda ve alkol-tütün dışı tüketici fiyat endeksine (TÜFE) etkisinin ilk çeyrekte 0.06 – 0.08 puan, bir yıllık dönemde ise 0.08 – 0.12 puan bandında olduğu belirtildi. Bu tahminlerin, önceki çalışmalara kıyasla asgari ücret etkisinde son yıllarda bir miktar artış olduğunu gösterdiği vurgulandı.
Buna göre, temmuz ayında yüzde 34 oranındaki asgari ücret artışının tüketici enflasyonuna olası etkisinin 2.7 – 4.1 puan arasında hesaplandığı belirtildi. Mal ve hizmet alt grupları bazında ise özellikle işlenmiş gıda ve seçilmiş kalemleri fiyatları üzerinde asgari ücretin anlamlı bir etkiye sahip olduğu kaydedildi.
Firmaların ücret artışlarını fiyatlara yansıtabilme imkânının talep ve rekabet koşullarına, sektöre, piyasa yapısına veya firmalara özgü durumlara bağlı olarak farklılaşabildiği vurgulandı. Enflasyon Raporu’nda asgari ücret artışının tüketici enflasyonuna etkisinin etki aralığının üst bandına, yani yüzde 4.1’e yakın seviyede gerçekleşeceği görünümün esas alındığı kaydedildi.
ÜCRETİN ÜRETİM MALİYETİNDEKİ PAYI AZALIYOR
Merkez Bankası 2021 yılında da asgari ücret için benzer bir etki analizi yaptı. Her iki raporda seçilmiş sektörlere göre personel maliyetinin üretim değerine oranına ilişkin verilere yer verildi. Buna göre, tarım dışı sektörlerde personel maliyetinin üretim değerine oranı 2021 yılında yüzde 13.0 iken bu yılki raporda yüzde 10.5’e geriledi.
Personel maliyetinin üretim değerine oranı söz konusu dönemde sanayi sektöründe yüzde 8.9’dan 6.7’ye, hizmetler sektöründe yüzde 20.4’ten yüzde 17.9’a geriledi. İnşaat sektöründeki payı ise yaklaşık aynı kaldı. 2021’de yüzde 9.1 olan oran bu yıl yüzde 9.0 olarak hesaplandı.
Alt sektörlere inildiğinde bu oranın imalat sanayiinde yüzde 9.4’ten 7.2’ye, giyimde yüzde 15.5’ten 13.8’e, toptan ve perakende ticarette yüzde 21.6’dan 17.6’ya, konaklama ve yiyecek hizmetinde yüzde 24.4’ten yüzde 20.2’ye, eğitimde de yüzde 53.1’den 51.1’e gerilediği görüldü.
EN ÇOK BU SEKTÖRLER ETKİLENECEK
Asgari ücrete duyarlılığın en yüksek olduğu sektörler ise idari ve destek hizmetleri, konaklama ve yiyecek hizmetleri, toptan ve perakende ticaret, insan sağlığı ile giyim olarak sıralandı. Tekstil sektörü asgari ücrete duyarlılığın en düşük olduğu sektör oldu.
