Nörolog Dr. Asım Orujov, 85 yaş üstü kişilerin yaklaşık yüzde 50’sinde Alzheimer görüldüğünü ifade ederek, demansa karşı önlem almak isteyenlere “Fiziksel ve sosyal olarak aktif olun. Sigarayı bırakın. Zihninizi aktif tutun” tavsiyesinde bulundu.
Acıbadem Eskişehir Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Asım Orujov, öğrenme, hafıza, karar verme, yargılama, hesaplama, planlama, dil gibi kognitif işlevler ile ilgili beyin bölgelerinin çeşitli hastalıklara bağlı etkilenmesi sonucu gelişen demans, halk arasında bilinen adıyla bunama ile ilgili önemli bilgiler verdi. Dünyada yaklaşık her 3 saniyede 1 kişinin demansa yakalandığını ve 65 yaşın üzerindeki kişilerin yüzde 5’i ila 8’inin demans hastası olduğunu belirten Dr. Orujov “Demans, beyni etkileyen çeşitli hastalıklardan kaynaklanır. Alzheimer hastalığı demansın en yaygın şeklidir ve demansların yaklaşık yüzde 60-70’ini oluşturur. Ancak her demans Alzheimer değildir” dedi. “Eşyaları kaybetmek önemli belirtilerden”
Ruh hali ve davranışlardaki değişikliklerin bazen hafıza sorunlarından önce ortaya çıkabileceğini ifade eden Dr. Orujov, demans belirtilerini “Bir şeyleri veya son olayları unutmak; eşyaları kaybetmek veya yanlış yere koymak; yürürken veya araba kullanırken kaybolmak; tanıdık yerlerde bile kafa karışıklığı; tarihi hatırlamakta zorluk, zamanın izini kaybetmek; problem çözme veya karar verme güçlükleri; konuşmaları takip etme veya kelime bulma sorunları; alışılmış görevleri yerine getirmede zorluklar; işten veya sosyal faaliyetlerden çekilme, diğer insanlarla daha az ilgilenmek, kişilik değişiklikleri, depresyon, anksiyete, ajitasyon, uygunsuz davranışlar, paranoya, halüsinasyon” olarak sıraladı. Demansın, altta yatan nedenlere, diğer sağlık şartlarına ve hastalanmadan önceki bilişsel işlevlerin durumuna bağlı olarak her hastayı farklı etkilediğini vurgulayan Dr. Orujov, “Çoğu semptom zamanla kötüleşirken, bazıları kaybolabilir veya bazı belirtiler yalnızca ilerleyen aşamalarında ortaya çıkabilir. Demanslı kişiler aile üyelerini veya arkadaşlarını tanıyamayabilir, hareket etmekte güçlük çekebilir, mesane kontrollerini kaybedebilir, yeme ve içmede sorun yaşayabilir ve saldırganlık gibi çevresindekileri rahatsız eden davranış değişiklikleri yaşayabilir. Bu belirtileri olan kişinin acilen doktora görünmesi gerekir” dedi. Demans semptomlarına neden olan bazı tıbbi durumlar tedavi edilebilir olduğundan erken tanının çok önemli olduğunu sözlerine ekledi. “Farklı türleri var”
Demans semptomlarının çoğuna başka hastalıkta da rastlandığı için teşhis koymanın zor olabileceğine değinen Dr. Orujov, muayenenin sırasında detaylı klinik incelemenin yanı sıra laboratuvar testleri, görüntüleme ve nörobilişsel testler (kognitif) testler olmak üzere farklı tetkiklere, ayrıca psikiyatrik değerlendirmeye de ihtiyaç duyulacağını anlattı. Demansın, sinir hücrelerinin ve sinir hücrelerinin beyindeki bağlantılarının hasar görmesi veya kaybolması sonucu ortaya çıktığını belirten Dr. Orujov, “Demansın farklı türleri vardır. Demansın ana hastalık olduğu durumlar birincil; başka bir hastalık veya duruma bağlı demans ikincil; geri dönüşümlü demans benzeri semptomlar ise üçüncü tür demansı oluşturur” dedi. “65 yaş üstü kişilerin yüzde 10’unda demans görülüyor”
Birincil demansların ilerleyici ve geri döndürülemez olduğunun, zamanla kötüleştiğinin altını çizen Dr. Orujov, “Alzheimer, birincil demans türleri arasında en yaygın olanıdır. Belirtiler arasında kısa süreli hafıza kaybı, kafa karışıklığı, kişilik ve davranış değişiklikleri yer alır. Konuşma güçlüğü, uzak anıları hatırlayamama ve yürüme sorunları hastalığın ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkar. 65 yaş üstü kişilerin yüzde 10’u ve 85 yaş üstü kişilerin yaklaşık yüzde 50’si bu hastalığa sahiptir. Aile öyküsü önemli bir risk faktörüdür” diye konuştu. İkinci en yaygın demans türünün beyindeki kan damarlarını tıkayan ve hasar veren felç veya ateroskleroz gibi durumlardan kaynaklanan vasküler demansın demans hastalarının yaklaşık yüzde 15 ila yüzde 25’ini oluşturduğunu ifade etti. Diğer demans türleri arasında “Lewycisimcikli; frontotemporal ve karışık demansın bulunduğunu söyleyen Dr. Orujov, Huntington, Creutzfeldt-Jakob ve Parkinson hastalıkları ile travmatik beyin hasarının da demans ile ilgili olduğunu dile getirdi. “İlaçlar şikayeti azaltabilir”
Demansın neredeyse tüm türlerinin tedavi edilebilir olduğunu dile getiren Dr. Orujov, ilaçlar ve diğer önlemler semptomları yönetmeye yardımcı olabilir nitelik taşıdığını bununla birlikte, çoğu demans türünün iyileştirilemez oluşan beyin hasarı geri döndürülemez olduğunu, tedavilerin yalnızca şikayetlerin azaltılmasında ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada kısmi faydalar sağlayacağını ifade etti. Özellikle 65 yaşından sonra demans riskinin arttığını ve bunun değiştirilemez bir risk faktörü olduğunu vurgulayan Dr. Orujov, değiştirilebilir risk faktörleri hakkında ise şunları söyledi: “Sağlıklı yaşam tarzı; balık, meyve, sebze içeren besinler tüketmek; Akdeniz tipi beslenme tarzını benimsemek; düzenli egzersiz yapmak, eğitim almak ve sosyal aktivitelere katılmak da demans riskini azaltabilir. Çok miktarda alkol tüketmek; obezite, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve ateroskleroz olarak bilinen arter duvarlarında yağ birikmesi; diyabet; sigara; hava kirliliği; kafa travması ve uyku sorunları da riski arttırır.” “Demansı önlemek için zihninizi aktif tutun”
Dr. Orujov, demansı önlemenin kesin bir yolu olmasa da bazı önlemlerin faydalı olabileceğini söyledi ve şu önerileri sıraladı:
“Fiziksel ve sosyal olarak aktif olun. Sigarayı bırakın. Zihninizi aktif tutun. Okumak, bulmaca çözmek ve kelime oyunu oynamak demans gelişimi geciktirebilir ve şiddetini azaltabilir. Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve diyabet varsa tedavi edin. Aşırı kiloluysanız kilo verin, egzersiz yapın. Sağlıklı beslenin. Kaliteli uyku alın. İşitme sorunlarını tedavi edin.”
