Konya'da meydana gelen obruklar vatandaşlar tarafından ilgi ve merak uyandırdı. Konya Karapınar'da iki fay hattının arasında obruk oluştu. İnternette obruk oluşumu hakkında araştırmalar çoğaldı. Peki obruk nedir, nasıl oluşur? Obruk oluşumunun depremle ilişkisi var mı?
OBRUK NEDİR, NASIL OLUŞUR?
Obruk, yer altında kireç taşı gibi eriyen kayaçlarda zamanla boşlukların oluşmasıyla tavanlarının çökmesine denir. Karstik yer şekillerinde görülür.
Yer altı suyu ve karbondioksit birleşimi sonucu karbonik asit meydana gelir. Bu karbonik asit kireç taşının çok olduğu toprakları çözerek yer altında mağaralarım oluşmasını sağlar. Daha sonra da mağaranın üstünde bulunan toprak çöker. İşte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara obruk ismi verilir. Çözünebilir kayaçların bulunduğu yerlerde boyut ve şekillerine göre farklılık gösteren çok sayıda çöküntü bulunur.
OBRUK ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Obrukların iki çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi eriyen kayaçlar topraktan sızan sular ile çözünür ve kayaç içindeki doğal boşluklar genişleyip üzerindeki toprakla doldurulur. Yer altı kayacı çözülmeyi sürdürdükçe toprak ortadan kalkar ve geriye yamaç eğimi düşük, derinliği fazla olmayan çöküntüler kalır.
İkincisi ise komşu obruklar birleştiğinde de çözünme vadileri denilen daha büyük, düzensiz, kapalı bir çöküntüler ağı meydana gelir. Obruklar ayrıca bir mağara tavanının çökmesi sonucu dik kenarlı bir krater şeklinde de gerçekleşir. Bu yolla oluşan obruklar özellikle nüfusun fazla olduğu bölgelerde ciddi tehlike olmaktadır.
TÜRKİYE'DE OBRUK OLAN YERLER
Obruk oluşması için karstik arazı olması gerekmektedir. Yeraltı su seviyesi farklı olan iki havza bulunmalıdır. Buraları yüksek bir eşik birbirinden ayırmalıdır. Havzaların yeraltı suları bu eşiğin altından geçmelidir. Bu şartların hepsi obruk platosunda gerçekleşir.
Türkiye'de Tuz Gölü havzası ile Konya ovası arasında obruk platosu eşik durumundadır. Daha yüksek olan Konya yeraltı suyu platonun altından Tuz gölü havzasına doğru yeraltı akışı gösterir. Bu akışın oluşturduğu erime güncel obrukların oluşumunun başlıca sebebidir. Bu nedenlerden başka yerel fay hatlarının da obruk oluşumuna katkısı bulunur. Tuz gölünün güneybatısında bulunan fay Dikmen-Kolca obruklarının oluşum sebebidir
OBRUK OLUŞUMUNUN DEPREMLE İLİŞKİSİ VAR MI?
Obruk oluşumu ve depremle bağlantısı hakkında konuşan Prof. Dr. Fetullah Arık, “Obruklar başlangıçta birçok farklı faktöre bağlı olarak oluşuyor. Öncelikle suyla karşılaştığı zaman çözülebilir nitelikte kayaların olması gerekiyor. Yardımcı karbonatlı kayaçlar bazen de cips antide tuz gibi minerallerin olduğu bölgelerde. Buralarda daha yoğun obruklar oluşur. Kayalar, obruk oluşumuna müsait oldukça geniş alanlarda karbonatlı kayalardan oluşuyor. Yeraltı sularımız özellikle kış dönemlerinde az kullanıldığında genç volkanizmanın da etkisiyle kısmen asitleşebiliyor. Genellikle yerel su hareketleri kırıklar boyunca kuzeye doğru olduğu için etkileşimi daha yoğun niteliğinde olduğu ve küçük boşluklar genişliyor. Üstteki örtü tabakasının inceldiği için riski artıyor. Bu bölgedeki özellikle yağışlı periyotlardan sonra obrukların, yoğun olarak arttığını gözlemledik. Üstteki örtü tabakasının ağırlaşması bir neden ve obruk oluşumunu etkileyen önemli nedenlerden bir tanesi deprem” dedi.
