İsaril'in zincir Atlas otelleri Hamas'ın İsrail'e karşı olan meşru müdafasından sonra otellerini müterilerine açtı. 16 butik otelini 1000 kişi için açan otel yetkilileri hükümet, maliyeti karşılayamayınca, bir darbe başlattı. Otelin operasyon müdürü Lior Lipman, "Tedarikçilerimizden, yurt dışındaki bağlantılarımızdan, çalışanlarımızdan ve en iyi müşterilerimiz olan Atlas A listesinden yardım istedik" dedi. Mesaj çok netti ve şunu ekledi: "Kendimizi finanse edemezsek, iş çökecek."
"Silah altında ekonomi"
İsrail'in Hamas'a karşı savaşı, 488 milyar dolarlık ekonomisine şok dalgaları göndererek binlerce işletmeyi sekteye uğrattı, kamu maliyesini zorladı ve tüm sektörleri krize sürükledi. Başbakan Binyamin Netanyahu, tehlike altındaki şirketlere ve bölgelere en son Kovid-19 salgını sırasında görülen ölçekte büyük miktarda nakit transferi sözü vererek "silah altında bir ekonomi" yaratma sözü verdi. Yaptığı açıklamada, "Benim rehberliğim açık: muslukları açıyoruz, ihtiyacı olan herkese para veriyoruz. Son on yılda çok güçlü bir ekonomi inşa ettik ve bu savaşın bize yüklediği ekonomik bedel ne olursa olsun, bunu tereddüt etmeden ödeyeceğiz" dedi.
Uygunluk kriteri çok katı!
Maliye bakanı Bezalel Smotrich, yedek askerlere dağıtılan yardımları ve işletmelerin savaş kayıplarını telafi edecek tedbirleri açıklarken konuşuyordu. Bazı iş dünyası liderleri yardım paketini memnuniyetle karşıladı, ancak birçoğu bunun yeterli olmadığını söyledi. Eleştirmenler, uygunluk kriterlerinin çok katı olduğunu söylerken, diğerleri önlemlerin büyük şirketlere hiçbir fayda sağlamadığını söyledi.
"Hükümet halkını terk ediyor"
İsrail Üreticiler Birliği başkanı Ron Tomer, "Hükümet halkını terk ediyor" dedi. Birçoğunun kayıp kazançları için tam olarak tazminat alamadığını ekledi: "Bir sonraki maaş paketlerinde kötü bir şokla karşılaşacaklar." Lipman otellerin hâlâ devlet yardımı beklediğini söyledi. 'İnsanlara yardım etmeye çalışırken ülkenin beni desteklemesini beklerdim' diye ekledi.
Gün geçtikçe İsrail ekonomisinde bazı toparlanmalar görünüyor. İsrail Merkez Bankası'nın müdahalelerinin ardından direniyor ve tüketici talebi yavaş da olsa canlanmaya başladı. Tomer, "Çok sayıda şantiye belediyeler tarafından kapatıldı" dedi. “Orada Filistinli işçilerin olmasını istemiyorlar."
Bank Hapoalim baş ekonomisti Victor Bahar, "İnsanlar sadece füzeler konusunda endişeli değil, aynı zamanda berbat bir ruh halindeler, arkadaşları ve akrabaları için üzülüyorlar" dedi. "Bu tüketici talebini baskılıyor." Savaşın ekonomik faaliyet üzerindeki yıkıcı etkisine dair kanıtlar şimdiden artıyor. Merkezi İstatistik Bürosu tarafından İsrailli işletmeler üzerinde yapılan bir anket, üçte birinin kapandığını veya başlangıcından bu yana yüzde 20 veya daha az kapasiteyle çalıştığını, yarıdan fazlasının ise yüzde 50 veya daha fazla gelir kaybı bildirdiğini ortaya çıkardı. Sonuçlar, Gazze'ye en yakın bölge olan ve işletmelerin üçte ikisinin ya kapatıldığı ya da faaliyetlerini minimuma indirdiği güney için daha da kötüydü.
Savaş nedeniyle aylık gelirler %25'ten fazla düştü
Netanyahu ve Smotrich'in geçen hafta açıkladığı önlemler, iş çevrelerinin eleştirilerine maruz kalan önceki pakete göre daha cömert. Yeni hükümlere göre hükümet, diğer adımların yanı sıra aylık gelirleri savaş nedeniyle yüzde 25'ten fazla düşen şirketleri, sabit maliyetlerinin yüzde 22'sine ve maaş faturalarının yüzde 75'ine kadar karşılayarak destekleyecek. Ancak uzmanlar, İsrail'in ekonomik beklentilerinin kararmaya devam etmesi durumunda bunun yeterli olmayabileceğinden endişe ediyor. Strawczynski, "Şimdi daha iyi, ancak bunun hikayenin sonu olup olmadığını bilmek hâlâ zor" dedi.
