Avukat Cüneyd Altıparmak, Medeni Kanun'a göre sosyal medya hesaplarının da mirasçılara kalabileceğini belirtti, "Ancak bu konuda yasal netlik yok" dedi. Yargıdan da bu hesapların miras olarak bırakılabileceğine yönelik kararlar çıktı. Ancak teknoloji şirketleri, hesabın 'miras' kalmasında farklı uygulamalara gidiyor.
Avukat Cüneyt Altıparmak şu değerlendirmeleri yaptı:
"Öldükten sonra sosyal medya hesabım kime kalacak" sorusuna cevap aradı. Altıpamak, Star Açık Görüş ekinde kaleme aldığı yazıda önce mevzuatı anlattı, ardından dünyadan örnekleri sıraladı. İnternet ve beraberinde getirdiği dijitalleşme hızının birçok meseleyi yeniden düşünmemizi sağladığına dikkat çeken Altıparmak, "Yapay zekâ, metaverse, blockchain teknolojisi, sosyal medya, NFT gibi kavramlar dünyamızın yeni ürünleri. Bundan 20 yıl öncesine kadar kimsenin Twitter hesabı yoktu. Veya Facebook'tan paylaşım yapmak gibi imkânı düşünmezdik bile. Aynı durum elektronik posta adresleri için geçerli. 'Kripto varlıklar' ise işin cabası! Taşınır, taşınmaz ve fikri varlık olarak tasnif ettiğimiz 'mülklerin' bu çağdaki hibrit bir türü var artık: Dijital mülkler! Bilindiği üzere miras, bir kimsenin ölümü itibariyle varislerine (mirasçılarına) kalan maddi değeri bulunan tüm hakları, borçları ve malları ifade eder. Türk mevzuatına göre 'miras kavramı' sadece hakları veya malvarlıklarını değil, yükümlülükleri ve borçları da kapsar. Ve bu bir bütün olarak intikal eder. Türk Medeni Kanunu'nun 599. maddesi bu durumu düzenlemiştir. Buna göre, terekenin (miras kalanlar bütünü) tümü mirasçılara aittir" dedi. Dijital varlıkların malvarlığı kavramını da genişlettiğine vurgu yapan Altıparmak, "Malvarlığı denince aklımıza, bankadaki para, ev, işyeri, araba gelir. Tarla, arsa ve bahçe gibi taşınmazların miras bölüşümünü hemen hepimiz biliriz. Ama değişen durum malvarlığı kavramını genişletti. Artık maddi değere sahip sosyal medya hesapları, bulut uygulamalar, çevrimiçi alışveriş siteleri ve dijital oyun hesapları da bu kapsamda ele alınacak. Misal olarak, kripto varlık hesabı, kredi kartında biriken uçuş milleriInfluencer'ların gelir sağladıkları Twitter, Instagram ya da YouTube hesapları. İşte bunların tümü 'malvarlığı' kapsamında" değerlendirmesini yaptı. Ardından "Peki, dijital varlıkların miras kalması mümkün mü?" sorusunu soran Altıparmak, şöyle devam etti: "Bu malvarlıkları üzerinde tüm mirasçılar nasıl birlikte tasarruf edecektir? Konuya normatif olarak bakarsak, Medeni Kanun düzenlemesine göre ölen kimsenin; 'diğer malvarlığı değerleri' ifadesinden hareketle tüm malvarlığının intikali bir hak olarak belirir. Ama bu konuda netlik henüz yok."
MAHKEME NE DİYOR?
"Dijital miras konusu, e-posta adresinin terekeye dahil olup olmayacağı konusuyla gündeme geldi. Ancak yakın tarihli bir karar meseleyi ciddi biçimde ele aldı. Denizli Sulh Hukuk Mahkemesi'nde açılan davada, vefat eden eşine ait Apple marka cep telefonunun iCloud hesabında fotoğraf, video, ses, mail kayıtları ve medya dosyalarına ulaşma izni isteyen eşin talebi mahkemece; 'özel hayatın gizliliğinin ihlal edileceği' gerekçesiyle reddedildi. Karar, Bölge Mahkemesi'ne taşındı ve dijital mal varlığı ve dijital miras ile ilgili olarak yasal bir düzenleme bulunmadığı belirtilerek, özetle şu karar verildi: ... Ölü kişinin e-posta hesabının özel hayatın gizliliği kapsamında değerlendirilerek talebin reddine karar verilmiş olması hatalı olmuştur..."
FACEBOOK 'ANIT HESAP' DİYOR
"Almanya'da bir anne, 2012'de kaybettiği 15 yaşındaki kızının ölümünün kaza mı yoksa intihar mı olduğunu anlamak için Facebook hesabına bakmak istedi. Kızının kullanıcı adı ve şifresini bilen annenin girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. Çünkü söz konusu hesap, ölen kızının vefatının Facebook'a bildirilmesinden hemen sonra 'anıtlaştırılmış' hesap türüne dönüştürüldü. Facebook birisi vefat ettikten sonra, kişinin hesabına ne olacağına ilişkin isteklerine saygı duyduğu için vefat eden kişinin aile üyesi veya arkadaşı başvuruda bulunursa veya kişi vefat ettikten sonra hesabının kalıcı olarak silinmesini talep etmediyse hesabı anıtlaştırıyor. Bunun için annenin Facebook'a girişi mümkün olmadı. Niyetini açıkça izah ederek Facebook'tan izin isteyen annenin bu talebi reddedilince, anne soluğu mahkemede aldı. Bu talep mahkemece kabul edildi. Facebook karara karşı temyiz yoluna gitti. Berlin Eyalet Mahkemesi dosyayı inceledi ve Facebook'un yaklaşımına benzer bir yaklaşımla meseleyi ele aldı. Almanya'daki 'iletişimin gizliliği' prensibi gereğince ailenin böyle bir hakkının olmadığına hükmedildi. Böylece Federal Mahkeme hesabın üzerindeki hakları 'kişiye sıkı sıkıya bağlı' bir hak olarak nitelendirdi."
VASİYET MÜMKÜN MÜ?
Altıparmak, bu konuda hukuk alanında değil ancak şirketler nezdinde bir adım atıldığını belirterek, Apple'ın 2021'de iPhone için yayınladığı güncellemeyi hatırlattı, "Vefat etmeniz durumunda iCloud hesabınıza ve kişisel bilgilerinize erişebilmeleri için artık 'varis' ataması yapılması mümkün" dedi. Bu konuda yasal bir düzenleme gerektiğine dikkat çeken Altıparmak, "Miras hukukunun temel ilkelerinden ayrılacak yorumlara ihtiyaç duyacağız. Vasiyetnamenin artık dijital ortamda 'e-devlet' üzerinden düzenlenebilmesini, e-noter uygulamasının bu amaca hizmet edip edemeyeceğini de düşünmek gerekiyor. Dijital mirasın en ilginç yanı ise malvarlığı nitelemesini genişletmesi. Bir kimsenin fotoğrafının malvarlığı değerinden ziyade "hatıra" olduğunu unutan bir kanun dilimiz var. 'Özel anı değeri' (TMK m. 653) kavramının, dijital miras alanı kapsamında genişletilmeye ihtiyacı var" ifadelerini kullandı.
FOTOĞRAF MAL VARLIĞI DEĞİL HATIRADIR
Avukat Cüneyd Altıparmak şunları söyledi:
"Dijital mirasın en ilginç yanı malvarlığı nitelemesini genişletmesi. Bir kimsenin fotoğrafının malvarlığı değerinden ziyade 'hatıra' olduğunu unutan bir kanun dilimiz var. 'Özel anı değeri' (TMK m.653) kavramının, dijital miras alanı kapsamında genişletilmeye ihtiyacı var."
FENOMENLER DE MİRAS BIRAKABİLİR
Dijital miras tartışmasıyla ilgili Akademisyen Avukat Pınar Bilgin şunları söyledi:
"Dijital hesapların miras bırakılıp bırakılamayacağını iki yönlü değerlendirmek zorundayız. Maddi mal varlığı değeri olan dijital hesaplar hiç kuşkusuz terekeye (ölen ya da gaipliğine karar verilen kişilerin mal varlığı, hak ve borçlarının tümüne verilen addır) dahildir. Ve müteveffanın mirasçılarına miras oranları nispetinde intikal edecektir. Dijital banka hesapları da normal banka hesapları gibi kolayca intikal etmektedir. Kripto paralar ve dijital banka hesaplarının tamamı maddi malvarlığı değeri taşıdığından terekeye dahildir ve mirasçılara intikal edebilir. Vasiyet alacaklısı lehine de müteveffa tarafından vasiyet bırakılabilir. Ancak kripto varlıkların ülkemiz hukukunda vergilendirilmesi olmadığından veraset ve intikal kısmında vergilendirmenin yapılıp yapılmayacağı ya da veraset intikal vergisi tahakkuk edecekse de ne kadarlık kısmı için sadece anaparaya mı yoksa kazanılan tutara da vergilendirme olup olmayacağı konusunda mevzuat ve uygulama boşluğu hakim."
VASİYETLE BIRAKILMASI MÜMKÜN
"Konunun vasiyet alacaklısı ya da yasal mirasçılar açısından değerlendirilmesi arasında fark yoktur. Vasiyetin şekli konusunda hukukumuzda 3 tip vasiyetname mevcut. Sözlü, el yazılı ve resmi şekil. Bu şartları taşıdıktan sonra dijital hesapların vasiyetname ile vasiyet alacaklısına bırakılması, vasiyet alacaklısının da daha sonra lehine bırakılan kısım için yasal mirasçılara ve dolayısı ile terekeye başvurması mümkün olacaktır."
"Kişiye bağlı haklar miras olarak bırakılamamaktadır. Dijital malvarlığı değerlerinin miras olarak bırakılıp bırakılamayacağını değerlendirirken diğer ilgili yasal mevzuatları da göz önünde bulundurmak gerekir. Ticari amaçla değil, iletişim amacıyla kullanılan dijital hesabının mirasçılara intikal etmeyeceğini savunmak gerekir. Öyle ki, şahsa sıkı surette bağlı haklardan olan kişilik hakkına ilişkin bu hususun mirasçılara intikal etmeyeceği şüphesizdir. Ancak tanınmışlık düzeyi yüksek hesapların geride kalan yasal mirasçılar tarafından kullanılabileceğine ilişkin müteveffa tarafından bir yükleme belirlenebilir. Buna vasiyet diyemeyiz ancak yükleme diyebiliriz."
'TİCARİ İŞLETME DEVRİ GİBİ'
"Bir fenomenin hesabının ise mirasçıları tarafından kullanılıp kullanılamayacağına somut olayın özellikleri, hesabın ticari mi reklam içerikli mi kullanıldığı ve ölenin hesabı şahsi yönetimi gibi kriterlerle ele almak gerekecektir. Ölen şahsın hesabından gelir elde edilmesinin mümkün olduğu durumlarda aynı ticari işletme devri gibi yasal mirasçılara devri yapılabilir. Elde edilen gelir, terekeye ve dolayısıyla mirasçılara intikal edebilir. Ancak örneğin; reklam hizmeti veren bir fenomen hesabının yasal mirasçıları tarafından kullanılarak gelir elde edilmesi zaten niteliği gereği mümkün olmayacaktır."
'DİJİTAL VASİYETİN' NASIL DEĞERLENDİRİLECEĞİ BELİRSİZ
"Bu işin bir de ticari boyutu var" diyen Altıparmak, yazısına şöyle devam etti:
"Youtuber ya da influencer olan kişilerin ciddi kazançları mevcut. Bunların hukukumuza göre vasiyet edilmesi mümkün mü? Vasiyet bildiğiniz üzere miras bırakanın son istek ve arzularıyla mirasının paylaşım esaslarını belirleyen yazılı belge veya sözlü beyandır. Vasiyetname, -kanuni tabiri ile- resmi memur (noter, hakim vs.) huzurunda yapılabileceği gibi miras bırakanın kendi elyazısı ile veya koşulları varsa sözlü beyan yoluyla da geçerli bir şekilde yapılabilir. Bunların dışında yapılması mümkün değil. Ancak dijital çağda buna yeni yorumlar getiriliyor. Mesela ölmeden önce gönderilen son e-posta veya video kaydıyla yapılan sözlü vasiyetnamenin nasıl değerlendirileceği konusunda netlik yok. Hatta bu konuda 'ölümden sonra mesajın gönderilmesi garantisi veren programlar' geliştirilmiş durumda. Bu programlar ölüm kayıtlarını sorgulayabiliyor ve ölümün tespiti ile 'dijital vasiyetnameyi' ilgililere iletebiliyor. Bir başka durum ise metaverse alanında, bir kimsenin burada oluşturduğu sanal kimliğin tüm kazanımlarını 'gerçek dünyadaki' ailesi mi yoksa metaverse alemdeki ailesi veya oyun arkadaşlarımı paylaşacak sorusu yakın gelecekte gündemimizde olacak."
HER ŞİRKETİN UYGULAMASI FARKLI
"Dijital dönüşüm, 'ölümümüzü de planlamamız istiyor' desek yeri. Aksi halde, bilgiler, veriler uçup gidebilir. Peki bunun için neler yapmalıyız? Ne yaparsak bir koruma sağlarız? Öncelikle 'mutlak' bir koruma olmadığını veri saklayan veya platformu elinden bulunduran şirketlerin kurallarının bu alanı düzenlediğini bilmek gerekiyor" diyen Avukat Altıparmak, dijital ayak izini korumak için şunlara dikkat çekiyor:
Facebook için 'hesap varisi' atamak gerekiyor. +Instagram'da durum biraz farklı, ölüm belgesini elinde bulunduran yetkili bir kişinin ya da bir aile ferdinin talebi üzerine; Instagram, hesabı anıtlaştırılabilir ama hiç kimse fotoğraflarınızı, videolarınızı veya gizlilik ayarlarınızı yönetemez. Şifrenizi bir yere not edip, aile fertleri ile paylaşmakta fayda var.
Gmail, YouTube, Google Drive grubu açısından verilerinizin erişilemez hale gelmesini önlemek için "Etkin Olmayan Hesap Yöneticisi" kısmını etkin kılmak zorundasınız. Böylece hesap bir süre aktif olmayınca seçtiğiniz bir irtibat kişisinin 'indirilebilir bir bağlantı' göndermesi mümkün olabilecek. Herhangi bir talimat bırakmamaya karar verirseniz, aileniz veya yasal temsilciniz hesabınızın silinmesini, veri ve içerikleri kullanmayı talep edebilir. Google bu talebi kişisel verilerin gizliliği bağlamında ele alıp kısmen kullanma tercihini ortaya atama yetkisine sahip.
Microsoft, bu konuda bir opsiyon tanımamaktadır. Mahkeme kararıyla erişimi mümkün hale getiriyor. Durum Hotmail, Yahoo vb mail platformları içinde benzer seyrediyor.
Twitter'ın da bu yönlü bir politikası yok. Ancak aile ferdinin veya yetkili bir temsilcinin kendileriyle iletişime geçerek hesabınızın silinmesine ilişkin talepte bulunması mümkün.
