Ülkede 1992-1995'te yaşanan savaş sırasında Birleşmiş Milletlerin (BM) "güvenli bölge" ilan ettiği Srebrenitsa'nın 11 Temmuz 1995'te Sırp komutan Ratko Mladic'e bağlı Sırp birliklerince işgal edilmesinin ardından sadece birkaç gün içinde en az 8 bin 372 Boşnak acımasızca katledildi.
Sırp komutan Mladic, Hollanda'nın Lahey kentindeki eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinde (ICTY) görülen davada, aralarında soykırımın da bulunduğu birçok suçtan müebbet hapse mahkum edilirken, 8 Haziran 2021'deki temyiz duruşmasında müebbet hapis cezası onandı.
Savaş döneminde Bosnalı Sırpların lideri olan Radovan Karadzic de Sebrenitsa soykırımı dahil birçok suçtan önce 40 yıl, ardından temyiz davasında müebbet hapse mahkum oldu.
Eski Sırp yetkililer Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara da ICTY'de görülen Srebrenitsa davalarında müebbet hapse mahkum edildi.
Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007'de aldığı kararda, ICTY'den gelen kanıtlar doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları "soykırım" olarak nitelendirdi.
45 Sırp'a toplam 699 yıl hapis cezası verildi
ICTY'de görülen Srebrenitsa davalarında ayrıca Radislav Krstic 35, Vidoje Blagojevic 15, Drago Nikolic 35, Ljubomir Borovcanin 17, Vinko Pandurevic 13, Radivoje Miletic 19 ve Milan Gvero 5 yıl hapis cezası aldı.
Bosna Hersek Mahkemesindeki başka bir davada ise 13 Temmuz 1995'te 1000'e yakın Boşnak sivilin katledilmesi suçundan Milorad Trbic 30 yıl hapisle cezalandırıldı.
Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp'a toplam 699 yıl hapis cezası verildi.
Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic ise Srebrenitsa'daki soykırımla suçlanmış ancak yargılanması sürerken cezaevinde öldü.
Hollanda "kısmen" suçlu bulundu
Temmuz 1995'te Boşnak sivillerin çoğu Hollandalı BM askerlerinin kullandığı üsse sığınsa da, üs olarak kullanılan akümülatör fabrikasında tutulan sivillerin yanına giren Sırplar, erkekleri ayırarak öldürdü.
Hollandalı BM askerlerinin soykırımdaki rolü, aradan geçen yıllara rağmen tartışılmaya devam etti.
Kentin işgal edilmesinin ardından çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu görüntülerde, Hollandalı komutan Thom Karremans'ın 11 Temmuz 1995'te bir araya geldiği Mladic karşısında el pençe durması dikkati çekmişti.
Kente giren Sırplara ateş açıldığı için Karremans'ın ifadesini alan Mladic'in, görüntülerin sonunda ise Karremans'a içki ısmarladığı ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı görülmüştü.
Hollandalı askerlerin Srebrenitsa'dan uğurlanması öncesinde ise Mladic'in, Karremans ve ailesine çeşitli hediyeler vermesi de bir başka ilgi çekici detay olarak göze çarpmıştı.
Karremans hiçbir zaman yaşananlar yüzünden yargılanmazken, Hollanda devleti ise Srebrenitsa'daki soykırımdan "kısmen" suçlu bulundu.
Kurban yakınlarınca 2007'de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa'nın işgali sırasında BM bünyesinde görevli Hollandalı askerlere sığınan 300 Boşnak sivilin Sırplara teslim edilmesinden Hollanda'yı suçlu buldu.
Geçen yılki törende Hollanda'dan özür
Srebrenitsa'da geçen yıl düzenlenen anma törenine katılan Hollanda Savunma Bakanı Kajsa Ollongren, soykırımda yakınlarını kaybeden Boşnak ailelerden özür diledi.
Srebrenitsa'nın korkunç hatıralara ev sahipliği yaptığına işaret eden Ollongren, "Güvenli alan sunması gereken BM askerlerine olan güvensizlik de hissediliyor. Bu, zamanla unutulmayacak kadar korkunç bir soykırım ve zaman sizin kaybettiklerinizin acısını asla azaltmayacak." dedi.
Ollongren, uluslararası kurumların masum halkı koruyacağına dair söz verdiklerini vurgulayarak, "Hollanda da bunlardan biriydi. Her şeye rağmen Srebrenitsa ezip geçildi. Askerlerimiz görevlerini yerine getirmek ve savunmasız insanlara yardım edebilmek için ellerinden geleni yaptı." diye konuştu.
Bu yıl 30 kurban toprağa verilecek
Sırplar tarafından otobüs ve kamyonlara bindirilen Boşnaklardan 8 bin 372'si götürüldükleri ormanlık alanlar, fabrikalar ve depolarda hunharca katledildi. Katledilenlerin cesetleri, ülkedeki çeşitli toplu mezarlara gömüldü.
Savaşın ardından kayıpları bulmak için başlatılan çalışmalarda, toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin ardından her yıl 11 Temmuz'da Potoçari Anıt Mezarlığı'nda düzenlenen törenle toprağa veriliyor.
Srebrenitsa soykırımının 28'inci yıl dönümünde de kimlik tespiti yapılan ve ailesinin onay verdiği 30 soykırım kurbanı daha Potoçari Anıt Mezarlığı'na defnedilecek.
