Cenevre
Suriye'de Mart 2011'de barışçıl halk gösterileriyle başlayan ve Beşşar Esed rejiminin müdahalesiyle kan gölüne dönen iç savaşta 10 yıl geride kaldı.
BM raporlarında Esed rejimi ve destekçilerinin defalarca savaş suçu ve insanlığa karşı suçlar işlediği belgelendi. Yüz binlerce Suriyeli iç savaşta hayatını kaybetti. Milyonlarca Suriyeli de canını kurtarmak için komşu ülkelere sığınmak zorunda kaldı.
Ülkedeki kaosu sona erdirmeye yönelik siyasi çözüm arayışlarının en önemli halkasını ise Suriye Anayasa Komitesi görüşmeleri oluşturuyor.
150 üyenin katılımıyla 30 Ekim 2019'da başlayan ve 1 Kasım 2019'da sona eren açılış toplantılarının ardından Suriye Anayasa Komitesinin "Küçük Grup" diye adlandırılan 45 kişilik yazım kurulu, BM Cenevre Ofisi'nde altıncı tur görüşmelerini gerçekleştirdi.
Anayasa taslağının hazırlanması konusunda tarafların anlaştıkları duyurulmuştu
Esed rejimi, sivil toplum kuruluşları ve Suriye muhalefeti temsilcilerinin her birinden 15'er kişiden oluşan anayasanın yazımından sorumlu "Küçük Grup" üyeleri, ocak ayında başarısızlıkla sonuçlanan beşinci turun ardından 18 Ekim'de altıncı tur görüşmeleri için bir araya geldi.
BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen, görüşmelerden bir gün önce, 17 Ekim Pazar düzenlediği basın toplantısında, yeni Suriye anayasası taslağı hazırlanması için tarafların anlaşmaya vardığını duyurdu.
Pedersen ayrıca, tarafların bir sonraki turun tarihinin belirlenmesi konusunda da anlaştıklarını aktardı.
İlk kez aynı masada karşılıklı oturdular
Pedersen basın toplantının hemen ardından BM Cenevre Ofisi'nde muhaliflerin eş başkanı Hadi el Bahra ve rejimin eş başkanı Ahmed Kuzbari ile aynı masada toplantı yaparken görüntülendi.
Altıncı turun sonuna kadar Pedersen günlük oturumların ardından iki eş başkanla baş başa toplantılar yapmaya devam etti.
İki eş başkanın sürecin başından bu yana ilk kez aynı masada karşılıklı oturması altıncı tur görüşmelerine damga vurdu.
Suriye Anayasa Komitesi üyesi Tarık El Kurdi, yaşanan olumlu gelişmeler üzerine AA muhabirine yaptığı açıklamada, Komitenin, ilk kez bu turda gerçek görevini ifa etmeye başladığını duyurdu.
Muhalifler taslak metinleri sundu
Beşinci turda muhalifler, yazımını tamamladıkları 10 temel maddeyi Anayasa Komitesine sunmuş ancak rejimi temsil eden heyet bu maddeleri müzakere etmeyi dahi reddetmişti.
Suriyeli muhalifler bu turda da anayasanın temel ilkelerine ilişkin (ordu, silahlı kuvvetler, güvenlik ve istihbarat) 4 maddeden oluşan taslak metni Pedersen'e sundu.
Rejim heyeti ise Arap milliyetçiliğinin ön plana çıkarıldığı ve terör ve aşırılıkla ilgili metinleri Pedersen'e sunarken, sivil toplum kuruluşları da "hukukun üstünlüğüne" ilişkin taslak hazırladı.
Kritik gün 18 Ekim
Özel Temsilci Pedersen, altıncı turun son gününde Suriye'nin geleceğini belirleyecek yeni anayasaya ilişkin tarafların ittifak ettiği konulara ilişkin ortak bir metin hazırlanması ve bunun basına açıklanmasını hedefliyordu.
Fakat yoğun diplomasi mekiğine rağmen, Pedersen tüm turlarda oyalama taktiğini tercih eden rejim heyetini bir türlü ikna edemedi.
Görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlandığı haberini, rejim heyetinin eş başkanı hukukçu Ahmed Kuzbari, AA muhabirinin, "Altıncı turda olumlu bir sonuç çıktı mı?" sorusuna, "Hayır bu turda da çıkmadı." karşılığıyla duyurdu.
Pedersen, rejimi ilk kez isim vererek suçladı
Pedersen, heyetlerin BM'den ayrılmasının ardından düzenlediği basın toplantısında, "büyük bir hayal kırıklığı" yaşadığını belirtti, ilk kez isim vererek rejim heyetini suçladı.
Hafta boyunca toplantılarda iniş ve çıkışlar olduğunu dile getiren Pedersen, "Bugün (son gün) müzakere ettiğimiz ilkeleri öne çıkarmaya odaklanacak ve geçici bir anlaşmaya veya en azından bazı konularda ittifak etmeye ve neleri kabul etmediğimizi kararlaştırmaya odaklanacaktık. Bugünkü görüşmeler büyük bir hayal kırıklığıydı. Elde etmeyi umduğumuz şeyi başaramadık. Nasıl bir fikir birliğine varılacağı konusunda iyi istişarelerimiz olabilirdi fakat süreci nasıl ilerleteceğimiz konusunda doğru bir anlayıştan mahrum kaldık. Yeni bir metin sunmamaya karar veren hükümet (Esed rejimi) delegasyonuydu." ifadelerini kullandı.
Pedersen, Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının bir sonraki turunun tarihinin de belirlenemediğini söyledi.
Krizin nasıl aşılacağını Pedersen'in temasları belirleyecek
Altıncı turda yeni Suriye anayasasının taslak metinleri hazırlanamadığı gibi, Suriye Anayasa Komitesi görüşmeleri süreci de rejimin uzlaşmaz tavrı nedeniyle tehlikeye girdi.
Krizin nasıl aşılacağını ise Pedersen'in özellikle Astana sürecinin garantör ülkeleri Türkiye, Rusya ve İran ile yapacağı görüşmelerin belirlemesi bekleniyor.
Öte yandan, bu üç ülkeden heyetler altıncı tur görüşmeleri devam ederken Cenevre'de bir araya gelmişti. Görüşmelerde Türkiye heyetine Dışişleri Bakanlığı Suriye Genel Müdürü Büyükelçi Selçuk Ünal başkanlık yaptı.
Suriye Anayasa Komitesinin 25-29 Ocak 2021'de gerçekleştirilen beşinci tur görüşmelerinde taraflar ilk kez anayasanın içeriğine odaklanarak yazım aşamasına geçmeyi hedefliyordu. Fakat Esed rejimini temsil eden heyetin uzlaşmaz tavırlarını sürdürmesi süreci tıkamıştı.
